Yangın Söndürme Madde ve Malzemeleri
Yangın ile baş edebilmek için yanma olayını iyi tanımak, söndürme çalışmalarından çok yanma olayını oluşturan unsurları kontrol ederek yangının meydana gelmesini önlemek gerekmektedir. Yangın söndürme madde ve malzemeleri, herhangi bir yangını kontrol altına alma veya söndürme amacıyla kullanılan her türlü gereçlerdir. Söndürme maddelerinin kullanılması, yanıcı maddenin türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Yangınlarda başarılı olmanın en temel şartı, uygun söndürme maddesi seçimidir. Yangın söndürmede “su” , “karbondioksit”, “kuru kimyasal (kimyevi) tozlar” ve “yangın söndürme köpüğü” kullanılır.
Yangın söndürmede en fazla kullanılan madde sudur. Büyük miktarlarda ve kolayca temin edilebilmesi, ucuzluğu, soğutma ve boğma gibi bir takım özellikleri suyun en yaygın kullanılan söndürme maddesi olmasını sağlamıştır. Suyun 0,35 mm’lik damlalar hâlinde ateşe tatbik edilmesi suyun söndürücülüğünü artırır. Bu nedenle su verme cihazları suyu 0,1 -1 mm arasında bir damla büyüklüğü oluşturarak kullanırsa söndürme amacına daha çabuk ulaşır.
Su, soğutarak söndürme prensipleri içinde en çok kullanılanıdır. Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğma ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının söndürülmesinde en büyük etken olmaktadır. Genel olarak yanan bir cisim üzerine su temas ederse suyun temas ettiği madde soğuyarak yanma noktasının altına iner ve dolaysıyla yangın söner. Su, yangın üçgenini oluşturan ısı oksijen ve yanıcı maddeden ısının düşmesi ve oksijenin azaltılarak söndürülmesinde en etkili söndürücüdür. Suyun soğutarak söndürme etkisini açıklamak için 1 kg suyun buharlaştığında çevresinden 539 KCal değerinde ısı aldığını belirtmek yeterlidir. Yangını suyla boğma, ateşi söndürmek için yeteri kadar su buharının meydana gelmesi sağlanarak yanan bölgeden havayı kovma, dolayısı ile oksijensiz bırakma tekniğidir. Birbiriyle karışmayan iki sıvıdan biri, diğerinin üzerinde dağılarak küçük damlalar meydana getirir.
Karbondioksit (CO 2), yüksek basınç altında (50 -60 kg/cm²) sıvılaştırılarak tüplere doldurulan, püskürtülmesiyle normal basınçta gaz haline geçerek ortamdaki oksijen miktarını azaltan, yani boğucu etkisi ile yangını söndüren bir kimyasal söndürücü maddedir. Karbondioksit (CO 2) gazı; temiz, kuru ve elektrik iletken değildir. Yangından korunacak eşyalara zarar vermez. Karbondioksitin püskürtülme esnasındaki ani basınç düşmesi, bir kısmının ortamdan ısı alarak ( -78°C’lık soğuklukta) kar haline gelmesine sebep olur. Sınırlı söndürme etkisiyle sadece B sınıfı olarak tanımlanan sıvı maddelerin yüzey yangınları ve yalıtkanlık özelliğinden dolayı elektrik yangınlarını söndürmekte de kullanılır.
Köpük, su ve hava karışımıdır. Karışımdaki hava miktarı köpük çeşidi ve özelliklerini belirler. Köpük, yanıcı ve sıvı kimyasal maddeler veya yakıtların söndürülmesi işlemlerinde kullanılır. Kimyasal içeriklerine göre; protein veya sentetik bazlı, film oluşturucu ve alkole dayanıklı köpük vb. çeşitleri bulunur. Kimyasal köpük, alüminyum sülfat ile sodyum bikarbonatın kohesin bir madde beraberliğinde suda çözülmesi sonunda oluşan köpük olup, yaygın olarak kullanılmaktadır. Isıya dayanıklı olup, çok yoğun olduğundan yavaş hareket eder.
Mekanik köpük, kimyasal yollarla özel olarak formüle edilmiş hayvansal ve bitkisel artıkların hidrolize edilerek %3- 5 oranlarında su ile karışmasından elde edilir. Regular ve flora protein esaslı olmak üzere iki çeşidi bulunur. Regular protein esaslı köpük, saf hidrolize proteindir. Köpük stabilizötürü, donma noktası düşürücü ve koruyucu maddeden meydana gelmiştir. Sentetik köpük, sentetik deterjan terkibinde olup, yüksek genleşme özelliği vardır.
A sınıfı yangınların meydana geldiği depo, hangar gibi geniş hacimli mekanların köpükle doldurulması şeklinde de tatbik edilebilir. Alkole dayanıklı köpük, regular proteinli köpük sıvısına metal sabunları ilave edilerek hazırlanır. Bu köpük maddesi bilhassa (alkol, eter, keton gibi) polar solventler tipinde parlayabilen sıvıların yangınlarında iyi bir söndürücüdür. Ancak polar solventler ise suda çözüldüğü için örtüsü altındaki suya karışarak tekrar alev alır. O halde bütün kimyasal madde yangınlarında mutlaka bu tip köpük kullanılmalıdır.
AFFF tipi köpük, flora karbon bileşikleri ile sentetik köpük sıvılarının bir kombinasyonudur. Yangını aniden söndürür. Hidrokarbonun yüzey gerilimini küçülterek köpük filminin ani olarak yayılmasını sağlar. İzolasyon etkisi uzun süre devam eder. Seri alev almayı kesinlikle önler. Yangın söndürme köpükleri, köpük lansı, köpük monitörü, köpük jeneratörü gibi özel araçlarla ve basınçlı su ile kullanılır.
Ara musluğu ile bidondan işlemede, arazöze bağlı hortumla yangın mahallinin yakınına gelinir, sonra ara musluğu konur, ara musluğuna döndürücü iştirak rekoru ile bağlanır. Köpük hortumundan bidona ara musluğunun çıkış ucuna hortum bağlanır. Arazözden köpük işlemede, arazözlerin su tankı yanında bir de köpük tankı bulunur. Yangına su işler gibi hortumlar açılıp araca bağlanır. Su ve köpük vanaları açılır, hortumun ucuna takılan lansla yangına işlenir.