Yangın Sınıfları ve Söndürme Teknikleri

Kontrolden çıkmış yanma olayı olarak tanımlanan yangın olayları, yanıcı madde cinslerine göre dört ana grupta toplanmıştır. Yangın sınıfları, Avrupa normlarındadır ve dolayısıyla, Avrupa Birliği standartlarını kabul edip kullanan ülkemizde de; TS EN 2 ve TS EN 2/A1 Türk Standartlarına göre tarif edilmiştir; A Sınıfı, B Sınıfı, C Sınıfı ve D Sınıfı Yangınlar şeklinde sınıflandırılmıştır.

Yangın sınıfları konusunda önemli bir hatırlatma yapmakta fayda bulunmaktadır. Uluslararası (ABD, AB) standartlarda, yangın sınıfları ve türleri, ülkemizdeki sınıflardan daha farklı değerlendirilmektedir. Örneğin E (yani elektrik arkı yangınları) ile F Sınıfı Yangınlar (bitkisel ve hayvansal içerikli yemeklik yağ yangınları), ülkemizdeki standartlarda (TSE’de) yer almamaktadır. Yani, ülkemiz standartlarında olmamasına rağmen diğer uluslararası standartlarda E ve F sınıfları bulunmaktadır.

A Sınıfı Yangınlar, organik kökenli katı madde (hard burnes), yangınlarıdır. Bu malzemeler genellikle karbon bileşikleri olan organik yapıda malzemelerdir ve yanmaları sonucunda kül meydana gelir. Bu sınıfa çeşitli odun, ot, kömür, kereste, ham ve mamul tekstil ürünleri, selüloz, kâğıt vb. dâhil edilir. Bu yangının oluşabilmesi için yüksek bir alevlenme sıcaklığına ihtiyaç vardır. Bu yangınların söndürülmesinde kural, yangının merkezini bularak söndürmektir. Bu sınıfa giren yangınları söndürmek için soğutma özelliği olan su ve boğma teknikleri kullanılarak yangın söndürülür. Kullanılan su yanan maddeleri soğutarak söndürür.

B Sınıfı Yangınlar, sıvı yanıcı (liquid burnes) madde (akaryakıt) yangınlarıdır. Bu sınıfa gazyağı, motorin, fuel -oil, benzin, benzol, mazot, katran, asfalt, benzol, madeni yağlar, alkol, tiner, vernik, boya, parafin, aseton, tutkal, yağlı boyalar vb. maddeler dâhil edilir. B Sınıfı Yangınlarda, yanma yüzeyde olduğundan oksijenin yanıcı madde ile ilişkisini engellemek en etkili söndürme yöntemidir. Söndürmek için soğutma (sis uygulaması) veya boğma (karbondioksit, köpük, kuru kimyevi toz) uygulaması yapılır. Bu tip yangılar için su kesinlikle kullanılmaz.

C Sınıfı Yangınlar, gaz hâlindeki yanıcı madde (gas burnes) yangınlarıdır. Yanıcı gaz ve basınç altında sıvılaştırılmış gaz hâldeki maddelerin yangınlarıdır. Bu sınıfa Likit Petrol Gazı (LPG), havagazı, hidrojen, metan, propan, bütan, asetilen gibi yanıcı gaz maddeler dâhil edilir. Bu sınıfa giren yangınlarda köpük, kimyevi toz (FM 200) ile boğma ve yanıcı maddeyi yok etme (yangın kaynağının kesilmesi) teknikleri uygulanır. C sınıfı gaz maddeler yanmaya hazır olup en az tutuşma sıcaklığı ile muhatap olduklarında o an yanarlar. Bu sınıftaki yangınları söndürmenin en etkili yöntemi, kontak noktalarına oksijenin ulaşmasını önlemektir.

E Sınıfı Yangınlar, E Sınıfı Yangınlar, yani elektrik arkı yangınları ülkemizdeki standartlarda (TSE’de) yer almaz. Bu sınıfa elektrik tesisatları ve şalt malzemeleri ile ayrıca transformatör yangınları ile iletkenler de dâhil edilir. Elektrik arkı yangınları, NFPA’da (Amerika’daki Ulusal Yangından Korunma Kurumu) ise C Sınıfı Yangın olarak geçer. Elektrik arkı ve statik elektrik boşalmaları diğer tür yangınları başlatmaktadır. Elektrik yangınlarında, elektrik akımı kesildikten sonra yanmaya devam eden maddenin cinsine göre yukarıda izah edilen yangın söndürme yöntemlerinden uygun olan kullanılır. F Sınıfı Yangınlar, AB standartlarında yer alan F Sınıfı Yangınlar, “Yağ Tavası Yangınları” ya da “Pişirme Yangınları” olarak da adlandırılır. F Sınıfı Yangınlar da ülkemizdeki standartlarda (TSE’de) yer almaz. F Sınıfı Yangınlar, bitkisel ve hayvansal içerikli yemeklik (pişirme) yağları yangınlarıdır.

Yangınları söndürmede ana yaklaşım, yangınlara sınıfına göre müdahale etmektir. A ve D sınıfı yangınlarda, söndürme işlemine yangının dağılma ihtimali olan uç kısımlardan başlanır ve bu işlem, yangının başlama noktasına doğru devam ettirilir. B ve C sınıfı yangınlarda ise söndürme işlemine yangının başlama noktası kabul edilen çekirdek kısmından başlanır ve yayılma ihtimali olan uç noktalara doğru devam ettirilir.

Soğutarak söndürme işleminde, ısıyı azaltma veya ortadan kaldırmaya yönelik çalışma yapılır. Su, yangının üzerine döküldüğünde yanıcı ortamdan ısı çekerek yanma sıcaklığının düşmesine neden olmaktadır. Su, yangının söndürülmesinde ısı ile temas ettiği takdirde buhar hâline geçer ve buharlaşma esnasında çevresindeki ısıyı emer.

Soğutarak söndürmenin bir başka türü de yanan maddeyi dağıtmaktır. Yanıcı maddenin dağıtılması, bir an için daha geniş alanın hava ile temasa geçmesini sağlayacağından yangının genişlemesine neden olacaktır. Yanan madde üzerine kuvvetli olarak üflenen hava, alevin sönmesine ve yanan madde ısısının belirli oranda azalmasına neden olacaktır. Bu tip söndürme uygulaması ile başlangıç noktasında bulunan A sınıfı yangınlarda başarı elde edilebilir.

Yanma olayının meydana gelmesi için gerekli üç şarttan biri olan oksijen, yanma esnasında ortadan kaldırılır ya da %14’ün altına düşürülürse yanma olayı sona erecektir. Oksijeni azaltarak veya ortadan kaldırarak yangın söndürülmesi usulüne havayı kesme denir. Havayı kesme yöntemi pratikte örtme, boğma veya oksijeni azaltma teknikleriyle uygulanır. Oksijen miktarının %14’ün altında olduğu ortamlarda yanma olayı gerçekleşmez.