Evde Bakım Hizmetleri

Sağlık alanındaki bilimsel gelişmeler hastalıkların tanısında ve tedavisinde başarı oranını artırmış ve böylelikle insanların ortalama yaşam süresi uzayarak bebek ölüm oranında azalma sağlanmış olup demografik yapıda birtakım değişiklikler görülmüştür. Bu değişikliklerin başında artan nüfus gelmiştir. Artan nüfusa bağlı olarak toplumda hasta, engelli ve yaşlı nüfusunda da niceliksel bir değişme söz konusu olmuştur. Demografik yapıda görülen değişimlerle birlikte var olan sağlık hizmetlerinde de birtakım değişikliklere gidilmiş ve yeni hizmet modelleri gündeme gelmiştir. Söz konusu hizmet modellerinden biri de evde bakım hizmetleridir.

Dünya Sağlık Örgütü (2000) bakımı, sağlık ve sosyal sistemlerin ayrılmaz bir parçası olarak tanımlamaktadır. Bu sistemlere resmî olmayan bakıcılar (aile, arkadaşlar ve komşular), sağlık ve sosyal hizmet çalışanları ve gönüllüler dâhildir.

Bakım gereksinimi olan birey, yaşamsal faaliyetleri yalnız başına yerine getiremeyip diğer insanların ya da kuruluşların desteğine ihtiyaç duyan birey olarak tanımlanmaktadır.

Bakım kavramı ise, bakım gereksinimi olan bireylerin yaşamlarına devam etmeleri ya da biyopsikososyal sağlıklarını koruyabilmeleri için sunulan her türlü hizmet olarak tanımlanmaktadır.

Bakım gereksinimi olan bireylerin biyopsikososyal sağlıklarını koruyabilmeleri için alanında uzmanlaşmış profesyoneller tarafından belirli bir düzen içerisinde sunulan hizmetlere ise bakım hizmeti denilmektedir.

Evde bakım hizmeti ise; bireylerin biyopsikososyal sağlığını korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan, sağlık ve sosyal hizmet alanlarında uzmanlaşmış profesyonel bir ekip ve aile bireyleri ile iş birliği çerçevesinde bakım gereksinimi olan bireyin kendi evinde ya da yaşadığı ortamda sunulmasıdır.

Evde bakım hizmetleri; bireylerin sağlığını korumak ve geliştirmek için bireylere birtakım destekleri içermektedir. Bu destekler şu şekilde sıralanmaktadır; hemşirelik bakımı, rehabilitasyon amaçlı terapiler, sosyal hizmetler, kişisel bakım ve ev hizmetleri.

Dünya Sağlık Örgütü (2010), evde bakım hizmetlerini kurgularken birtakım hususlara dikkat edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu hususlar şu şekilde sıralanmaktadır; politik, ekonomik ve kültürel bağlam, demografik ve epidemiyolojik modeller, kentsel, kırsal ve uzak bölgeler arasındaki farklar, değişen aile yapıları ve kadınların rolleridir.

Evde Bakım Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi

Evde bakım hizmetleri, özellikle II. Dünya Savaşı süresince Amerika Birleşik Devletleri’nde oldukça önemli bir aşama kaydetmiştir. Bu savaşta hastanelerde görev yapan sağlık personelinin sayısındaki azalma ve artan sayıda yaralı ve hasta bu gelişmedeki başat faktördür. Yine bu dönemde sosyal hizmet uzmanları evde bakım ekibine dâhil olarak ev ziyaretleri yapmaya başlamışlardır.

Amerikan Sosyal Hizmet Uzmanları Birliği sosyal hizmet uzmanlarının evde bakım hizmetlerine ilişkin rolünü daha detaylı bir biçimde şu şekilde belirtmektedir:

• Hasta ve aile üyelerinin hastalık durumuna uyum sağlamasında etkili olan psikolojik, sosyal, çevresel ve ekonomik etkenleri saptamak
• Hasta ve ailesinin faydalanabileceği sosyal hizmetler hakkında onlara bilgi vermek
• Hasta ve aile üyelerin ulaşmak istediği hedefler doğrultusunda onlarla anlaşma yapmak
• Hasta ve aile üyeleriyle birlikte bir bakım planı geliştirmek ve bu planı uygulamak
• Uzun süreli bakımın planlanması ve hasta ve ailesinin karar vermelerini kolaylaştırmak için onlara danışmanlık yapmak
• Hastalara yönelik olarak hastalık ve bakımla ilgili danışmanlık, eğitim ve destek hizmetleri sunmak
• Hasta ve aile üyelerini hastalık ve bakımın beraberinde getirdiği sağlık koşullarıyla uyumlu hâle getirmek
• Hasta ve aile üyelerinin ihtiyaçları doğrultusunda toplumda bulunan kaynakların tespit edilmesi ve söz konusu kişilerin tespit edilen kaynaklarla ilişkilendirilmesi
• Özellikle bilişsel ve fiziksel engellere sahip hastaların hizmetlere ulaşmaları adına hak savunuculuğu yapmak
• Kısa süreli terapilere başvurmak ve
• Ekip çalışması çerçevesinde diğer meslek elemanlarıyla iş birliği yapmak ve bakım sonrası süreci planlamak

Evde bakım hizmetlerinde görev yapan sosyal hizmet uzmanları tek tip bir müdahaleden ziyade oldukça geniş bir müdahale repertuvarına sahiptir. Dolayısıyla müracaatçının ihtiyaç duyduğu farklı hizmetlere erişim sağlaması adına gerekli olan vaka yönetimi bu alanda çalışan sosyal hizmet uzmanları için önemli bir bileşendir.

Tüm bu önemli rol ve işlevlerine rağmen sosyal hizmet uzmanları evde bakım hizmetleri ekibi içerisinde en az tanınan meslek elemanıdır. Bu sebeple ekip içerisinde sosyal hizmet uzmanının rolüne ilişkin birtakım çatışmalar yaşanabilmektedir.