Tasarımda Kolaj
Modernist sanatçılar, sanat formları üzerine deneyselliği dile getirerek yeni biçimsel arayışlara ve anlatımlara yönelmişlerdir.
Bu yaklaşım, sanat ve tasarım alanında yeni anlayışların ortaya çıkmasını sağlayan temel bir dayanak oluşturmuştur.
Kolaj mantığında yapılan üretim, yani birbirinden farklı parçalarla, bir araya getirmelerle yeni bir bütün oluşturma sanatçının yeni rolünün en önemli ifade biçimlerinden biri olduğu söylenebilir.
Kolajın günümüzde de hâlâ sıklıkla tercih ediliyor olması onun dinamik, pratik ve içeriği olan direkt etkisi ile rahatlıkla açıklanabilir.
Kolaj
Sanatçı kendi yapısına uygun olan en iyi anlatım ya da üretim aracını, yani ifade biçimini belirlemek, çoğu zaman da keşfetmek durumundadır .
Bu araştırmacı yaklaşımın en belirgin ve en dinamik örneklerinden biri elbette ki kolaj uygulamalarıdır.
Kolaj, birbirinden farklı parçaları bir araya getirip, bu farklı parçalardan da bambaşka bir bütün ortaya çıkartmayı sağlayan bir tekniği ifade eder.
Kolaj tekniği hemen çevremizde yer alan ve kolaj malzemesi olarak kullanılacak her türlü elemanla rahatlıkla uygulanabilir.
Bu elemanlar kimi zaman gazete veya dergi sayfalarından kesilip (decoupage -dekupaj) ya da yırtılarak alınan parçalar (dechirage) olabilir.
Kolaj resim, fotoğraf, sinema, mimarlık, müzik, edebiyat gibi farklı disiplinlerde kullanılan, biçimlendirmeye dair ortak bir kavramdır.
Montaj, Fotomontaj, Asamblaj
Asamblaj çevremizde yer alan nesnelerden oluşturulan üç boyutlu kompozisyonları ifade etmek için kullanılan bir terimdir.
Montaj, Sanayi Devrimi ile birlikte hayatımıza giren ve farklı parçaların bir işlev için bir araya getirilmesi ile özetlenebilecek yaygın bir terimdir.
Fotomontaj bir veya birden fazla fotografik elemanı kesip yapıştırarak, yeniden düzenleyerek ya da üst üste bindirerek yeni bir görünüm üretme olarak ifade edilebilir.
Ekleme, birleştirme ve rötuş yardımıyla adapte etme temel fotomontaj yöntemleridir.
Kolaj Yönteminin Tarihsel Gelişimi
Kolaj mantığı ilk olarak Bizans ve Rus ikonalarında olduğu gibi dekoratif amaçlı uygulandığı görülmektedir.
Kolaj yöntemi aslında modern sanatların geleneğe karşı tavrını en etkin biçimde dile getiren yöntemlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kolaj Yönteminin Ortaya Çıkışı ve Kübizm
Kolajın kübist sanatçılar Braque ve Picassonun çeşitli hazır nesneleri, kullanılmış kâğıtları ve boyalı kâğıt parçalarını birer resim elemanı olarak kullanmaya başlamasıyla gerçekleştiği söylenebilir.
Little ’a göre kübizimde kolaj, sanat yapıtının düşey düzlemi ile masaüstünün yatay düzleminin birbiri içine geçirilmiş hâlidir.
Picasso ’nun “Bambu Sandalyeli Natü rmort ” ile Braque ’ın “Meyve Tabağı ve Bardak” çalışmaları bilinen ilk modern kolaj çalışmalarıdır.
Braque , "papier collé" (yapıştırma kâğıt) olarak bilinen yöntemin ilk uygulayanıdır.
Kübist kolajlar yeni bir estetik anlayışın kapılarını aralamış, sonrasında gelecek olan yenilikleri tetikleyici bir değişim sağlamıştır.
Kolaj Yönteminin Gelişimi: Dadizm, Sürrealizm ve Konstrüktivizm
Dadistler gerçeği yansıtmasındaki kusursuz başarıyla hızlıca popülerleşen fotoğrafı kullanarak, fotomontaj yöntemini keşfetmişler ve çeşitlendirmişlerdir.
Atık malzemelerden yararlanan Kurt Schwitters, grafik tasarımcı John Heartfield, foto- kolajı keşfeden Raul Haousman ve bu yöntemi sıklıkla kullanan Hannah Höch önemli Dadaist sanatçılar arasındadır.
Gerçeküstücüler (örn; Max Ernst), kolaj ve fotomontajlarla özne -nesne arasındaki gerilimli dengeyi kurabilmek için nesneyi öznelleştirip kendi gerçekliğinden kopararak ölü doğa resimlemelerinde bulunmuşlardır.
Toplum yararına katkı sağlayarak, sanat ve yasamı ortak bir alanda toplayabilmeyi amaçlayan konstrüktivistler bu sepele kolaj mantığından yararlanmışlardır.
El Lissitzky, Aleksandr Rodchenko, Moholy Nagy, Herbert Bayer, Jan Tschichold gibi isimler önemli konstrüktivist sanatçılar arasında gösterilebilir.
Pop Art ve Kolaj
Kolaj, Pop Art sanatçıları için tıpkı Dada’ da olduğu gibi sanatı aslında bir başkaldırı aracı olarak kullanılmıştır.
Andy Warhol, Richard Hamilton ve Robert Rauschenberg akımın en önemli temsilcileri arasındadır.
Tasarımda Kolaj Uygulamaları
Modern sanatlar ile birlikte sanatçının toplumu yönlendirmeye arzusu ve bunun doğal bir sonucu olarak gelişen görsel iletişim yaklaşımlarının günümüz grafik tasarımının temellerini attığı söylenebilir.
1950 Sonrası Garfik Tasarım ve Kolaj Yöntemi
Polonyalı afiş tasarımcısı Roman Cieslewicz, kolajı şok etkisi yaratmak için fotomontaj yöntemleriyle birlikte geliştirerek kullananlar arasındadır.
60'lardan sonra, foto- grafik dönemde kolaj ve montaj teknikleri ile farklı unsurlar birleştirip kavramsal anlamda şaşırtıcı sonuçlar yakalanmıştır.
60'lardan sonraki bir diğer önemli tasarım grubu "Grafik ve Foto"dur.
70'lerde ortaya çıkan Graphus ’un tasarım özellikleri grafitti ile kolajın birlikte yer aldığı bir görsel anlatım biçimi olarak özetlenebilir.
80’lerde postmodernist akımların etkilerini tasarımlarında izlediğimiz April Greiman'ın yoğun kolaj kullanımı dikkatimizi çekmektedir.
60’lardan sonra türk grafik sanatının gelişiminde önemli yerleri olan Yurdaer Altınta, Mengü Ertel, Sait Maden kolaj yöntemini biçimlendirme anlayışı olarak kullanan tasarımcılar olarak öne çıkmaktadır.
Dijital Kolaj ve Günümüz
20. yüzyılın sonlarına doğru bilgisayar teknolojisinin sanatçı ve tasarımcıların kullanımına sunulmasıyla kolaj yöntemi yeni boyutlara taşınmıştır.
Geleneksel kolajda olduğu gibi dijital kolajda da temel amaç, çeşitli kaynaklardan elde edilen görüntülerin bir araya getirilip düzenlenmesidir.
Özellikle reklamcılık alanında sıklıkla başvurulan foto manipülasyon yöntemi aslında bir çeşit dijital kolaj uygulaması olarak görülebilir.
Hatta CGI yöntemi yani gerçek görüntünün tamamıyla bilgisayar ortamında üretimiyle meydana getirilmesi de günümüzde çeşitli formların bir araya getirilmesi mantığının bir uzantısı sayılabilir.