Benlik ve Kimlik

İnsanların davranışlarının belirleyicilerinin başında benlik ve kimlik gelmektedir. Bu nedenle sosyal psikologlar son zamanlarda benlik ve kimlik konuları üzerinde daha çok yoğunlaşmaya ve araştırmainceleme yapmaya başladılar. Sosyal psikologlar, insanların kendilerini ve çevrelerini algılayış biçimlerinin tutum ve davranışlarını önemli derecede etkilediğini görünce konunun incelenmesine önem vermeye başlamışlardır. Günlük yaşamda birçok insan kişilik ile benliği aynı anlamda kullanmaktadır. Ancak benlikle kişilik iç içe olmakla birlikte, benlik kişilikten oldukça farklı özellikler taşır. İnsanların çoğu benliklerinin farkında değildir. Başka bir ifade ile, benlikleri konusunda ya bilgileri yoktur ya da az ve yanlıştır. Gerçekten insanlar kişiliklerinin dışarıya yansıyan, başka insanlar tarafından değerlendirilen yanlarını ya bilmez veya tanımazlar.

Benlik; kişinin kimliği, kişisel değerleri, bedensel ve düşünsel kapasiteleri, inançları, amaçları ve istekleri hakkındaki algılama bütünlüğüdür. Daha kısa bir tanımla benlik, insanın kendisine ilişkin düşüncelerini belirleyen temel öğedir.

Toplumsal hayatta yerimizi belirleyen en önemli faktörler benlik ve kimliğimizdir. Benliğimiz ve kimliğimiz, başka insanlarla ilişkilerimizi kolaylaştıran bir özellik içermektedir. Çünkü kendimizi tanımamız, nasıl, niçin ve neden düşündüğümüzü anlamamıza ve bunun sayesinde de başkalarının kim olduğunu nasıl, niçin ve neden düşünüp hareket ettiklerini önceden kestirmemize yardımcı olur.

Benlik ve kimlik gelişiminde etkili olan iki temel güdü vardır. Bunlar şunlardır. Kişisel olarak kendini değerlendirme ve doğrulamayı sağlayan güdü. Kişinin kendisini değerlendirmesi ve doğrulaması, kendisi hakkında doğru ve geçerli bilgiyi elde etme isteği anlamına gelmektedir. Sosyal yaşamda her insan kendisi hakkında ne gerçekler varsa bu gerçekleri öğrenmek ister. Hatta bu gerçek ne kadar olumsuz ya da hayali dahi olsa yine de bilmek isterler. İnsanlar kendi içindekilerle diğer insanların söylediklerini karşılaştırıp doğrulamak isterler. Bu doğrulama ne kadar tatmin edici ise insan o derece mutlu olur. Bütün insanların doğasında kendini değerlendirme ve doğrulama düşüncesi vardır.

Toplum içindeki yaşamımızı anlamlandıran faktörlerin başında benliğimiz gelmektedir. Benlik sayesinde insanlar diğer insanlarla iyi ilişkiler kurar ve sosyalleşme süreçlerinin sağlıklı bir biçimde tamamlarlar. Benliğin, ruh sağlığımızı koruyucu, toplumsal yaşamımızı anlamlandırıcı ve sosyal ilişkileri kolaylaştırıcı gibi bazı temel fonksiyonları vardır. Ayrıca benlik sayesinde çevredeki nesne ve insanlarla bağlantılar kurar ve gerçeğe uyum sağlarız. Sonrada geleceğe yönelik beklenti ve amaçlar belirleriz.

Üç tür benlikten söz edebiliriz. Bunlar şunlardır. Maddi benlik. İnsanın kendi bedeni, elbiseleri, ailesi, evi, malı -mülkü onun maddi benliğini oluşturur. İnsanın kendisine ait olan her şeyi onun maddi benliğidir. Maddi benliği ağırlıkta olan insanlar paralarını takılarını ya da buna benzer eşyalarını kaybettikleri zaman sanki benliklerini de kaybetmiş olurlar.

Sosyal benlik. Diğer insanların bizim hakkımızdaki düşünceleri sosyal benliğimizin oluşmasında önemli rol oynar. Sosyal benlik, insanların birbirleriyle etkileşimi sonucu oluşur. İlişkide olduğumuz insanlar bizim davranışlarımızı değerlendirir ve bu değerlendirmeye bağlı olarak sosyal benliğimiz şekillenir. Ruhsal benlik. İnsanın, düşünme, hissetme, algılama gibi ruhi faaliyetleri ruhsal benliği oluşturur. Başka bir deyişle, insanın ruhsal benliği, kendisini nasıl değerlendirdiği ve algıladığı ile ilgilidir. Bu nedenle, ruhsal benlik subjektif bir özellik taşır. İnsanın kendini ve iç dünyasında olup bitenleri objektif olarak değerlendirmesi tam olarak mümkün değildir.

Kimlik, insanların yaşamlarını sürdürdükleri toplumdaki sosyal statüleri gereği olarak sahip oldukları özellikler toplamıdır.

Kimlik, insanların ve onların oluşturdukları sosyal grupların kimsiniz ya da kimlerdensiniz sorusuna verdikleri cevaplardır. Kimlik, insanların bir şeye ya da bir yerlere ait olma ihtiyacından doğmaktadır. Kısaca, İnsanın kendisini bazı kriterlere dayanarak tanımlaması kimlik olarak ifade edilir.