Sosyal Psikolojide Araştırma Yöntemleri
Grup içinde yaşamlarını devam ettiren insanların davranışlarını inceleyip elde edilen verilerden yararlanarak açıklama, yorum ve değerlendirmelerde bulunacakların bilimsel bir zihinsel yapıya ve düşünceye sahip olmaları temel şartlardan biridir. Başka bir ifade ile, grupsal ya da toplumsal davranış incelenirken bilimsel araştırma yöntemlerinin mutlaka kullanılması gerekir.
Sosyal Psikolojide de araştırmalar belli bir sistematiğe bağlı olarak yapılır. Sosyal Psikoloji araştırmalarının belli bazı aşamaları mevcuttur. Bu aşamalar şunlardır: Araştırma konusunun (probleminin) belirlenmesi, ön kaynak taramasının yapılması, araştırma konusunun sınırlarının belirlenmesi, araştırma yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi, araştırmanın hipotezlerinin belirlenmesi, toplanan verilerin analizi, araştırma bulgularının raporlanması, sonuç ve öneriler.
Sosyal psikolojide araştırmalar gelişi güzel yapılamaz. Belli bazı kurallara göre hareket ederek araştırma yapılmalıdır. Yoksa olay ve olgulara kişisel duygu ve düşünceler açısından bakılır ki bu da bilimsel kurallara aykırı olur. Varılan sonuçlar ya da ileri sürülen düşünceler bilimsel olmaz. Sosyal psikolojide insan davranışları ile ilgili yasalara belirlemek fen bilimlerindeki gibi mümkün değildir. Sosyal psikolojide araştırma yapmaya başlamadan önce mutlaka araştırmanın temel felsefesinin belirlenmesi gerekir. Bu temel felsefi duruş araştırmanın ortasında ya da sonunda değil başında oluşturulmalıdır.
Sosyal psikolojide araştırma yapılmasının temel amaçlarından biri, grup içinde insanların davranışlarını tarafsız olarak açıklamak için gerekli olan bilimsel verilere ulaşmaktır.
Sosyal psikoloji araştırmalarında iki temel yaklaşım söz konusudur. Birincisi tümdengelim yaklaşımı, bilinen bütünden ya da kurallardan yola çıkılarak özel sorun veya konular hakkında bilgi edinmeyi ifade eden bir yöntemdir. İkincisi, tümevarım, özellerden (parçalardan) yola çıkarak genele (bütüne) varma yaklaşımıdır.
Sosyal Psikolojide kullanılan araştırma yöntemleri nitel ve nicel olmak üzere iki ana grupta ele alınmaktadır.
Birincisi, nitel araştırma yöntemi: Nitel araştırma yöntemi, araştırmaya konu olanların toplumsal yaşamı ve dünyayı nasıl algıladığını, değerlendirip yorumladığını anlamayı ve veri toplama stratejilerini içeren bir süreçtir. Nitel araştırmalarda veri toplama yöntemleri şunlardır:
Derinlemesine Görüşme (Mülakat): Derinlemesine görüşme, yüz yüze görüşülerek açık uçlu soruların sorulduğu, bilgilerin toplandığı ve toplanan bu bilgiler sayesinde problem ya da konunun tümünün anlaşılmasının sağlandığı bir araştırma tekniğidir.
Doküman inceleme: Doküman incelenmesinde önemle üzerinde durulması gereken nokta, yazılı olan belge ya da dokümanların tamamen tarafsız yani kişisel duygu ve düşüncelerden arındırılmış olması gerekir aksi durumda ulaşılan bilgiler bizi doğru yola sevk etmez.
Örnek olay inceleme: Örnek olay yönteminin temelini örnek bir olayın ya da vakanın derinlemesine araştırılması oluşturmaktadır. Örnek olay araştırmasında genellikle birden fazla veri toplama ve analiz yapma tekniği kullanılır.
Odak Grup Görüşmeleri: Odak grup görüşmesi, görüşme alanında uzman olan bir kişinin başkanlığında benzer katılımcıların önceden tespit edilmiş konu ile ilgili duygu ve düşüncelerini hiçbir etki altında kalmadan ifade ettikleri ya da tartıştıkları bir ortamı ifade eder.
Projektif testler (teknikler): Projektif testler (teknikler), bireyin iç dünyasındaki olguları daha iyi ifade etmesine imkan sağlarlar. Başlıca projektif testler şunlardır.Beier ve Rotter Cümle tamamlama, testleri, Kelime çağrışım testleri, Hikaye tamamlama testleri, tematik algı testleri ri (TAT), Rorschach Mürekep lekesi testleri, Seçme ve sıraya koyma testleri, Anlatımsal testler.
Nicel araştırma yöntemi sayısal araştırma yöntemi olarak da adlandırılır. Başka bir deyişle, nicel araştırma yöntemi, gözlem ve ölçmeye dayalı dayalı, tekrarlanabilen bir nesnel bir araştırma yöntemidir. Nicel araştırmalar duygu ve düşünceler işin içine dahil edilmeden veriler elde edilip değerlendirilir ve nesnel olarak genellemesi yapılır. Nicel araştırmalarda veri toplama yöntemleri şunlardır:
Yapılandırılmış (denetimli) gözlem, survey araştırması, anket,
Yapılandırılmış Görüşme (mülakat cetveli), yapılandırılmış görüşme (mülakat cetveli),
Deneysel Yöntemler şunlardır: Deneysel araştırmalar, laboratuvar deneyleri, alan deneyleri.
Deneysel olmayan yöntemler ise şunlardır: Arşiv araştırmaları, alan araştırmaları
Veri toplamada yararlanılan istatistiksel teknikler. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemi kadar veri toplama teknikleri de önemlidir. Başlıca veri toplama tekninkleri şunlardır: Sorular, röportaj ve anket.
Araştırma verilerinin analizi. Sosyal bilimlerde elde edilen verilerin analizinin mutlaka yapılması gerekir. Veri analizleri sözel ve sayısal olmak üzere iki şekilde yapılır. Sözel veri analizleri şunlardır: Kategoriler ve kodlar, matrislerhücreler, ağlar ve zihin haritaları, hikaye-öykü analizleri. Sayısal veri analizleri ise şunlardır: Tanımlayıcı istatistikler, merkezi yığılma ve dağılma ölçüleri, standart sapma, korelasyon ve çok değişkenli istatistiksel analizler, t testi ve varyans analizi.