Yargıtay ve AİHM Kararlarında Önleme Tedbirleri

Önleme Tedbirlerinin Mahiyeti: Önleyici tedbirler devletin toplumsal barışı ve kamu düzenini tesis etmek amacıyla yakın bir tehlikeyi zarar ortaya çıkmadan kolluk aracılığı ile ortadan kaldırma faliyetleri

Olarak ifade edilebilir, Uygulamada ve bazı Özel kanunlarda 'Önleyici ve koruyucu tedbirler' olarak da ifade edilen önleyici tedbirler koruma tedbirlerine benzemekle birlikte onlardan ayrıldıkları temel nokta; koruma tedbirlerinde kolluk görevlilerini harekete geçiren sebep bir suç şüphesi iken önleme tedbirlerinde bu sebep yakın tehlikedir.

Önleme tedbirleri çoğu zaman kişi hürriyetlerine müdahale niteliği taşıyan tedbirler olduğu için İlişkili oldukları anayasal hürriyetler ve hakların korunması usulüne uygun olarak yerine getirilmeli ve durumun gerektirdiği ölçüde olmalıdırlar.

Önleme tedbirleri neticesinde elde edilen bulgular tedbirin amacına mahsus olarak kullanılabilirler, Bu bulgular ceza kovuşturmasında, hukuk uyuşmazlığında yada disiplin soruşturmalarında kullanılamazlar.

Durdurma: Durdurma yakalama değildir, Yakalamada İlgilisi hürriyetinin sınırlandığını ve kontrol altında olduğunu bilir. Durdurmada ise ilgilisi tedbirin geçici olduğunun denetim altında olmadığının bilincindedir,

Yargı tafın verdiği karara göre, sanığa ait aracın aranması konusunda, adli arama veya olay tarihi ve olay yerini kapsayan Önleme araması kararı olup olmadığının araştırılması, varsa asil veya onaylı bir örneğinin getirtilerek duruşmada okunup tartışılmasının sağlanması gerekir .

Hukuka aykırı yollarla elde edildikleri hususunda herhangi bir tereddüt bulunmayan şeş kaydı ile bu şeş kayıtlarının yayınlandığı İnternet ve gazete haberlerine dayanılarak hüküm kurulamaz.

Muhafaza Altına Alma: PvSK 13/5 hükmüne göre muhafaza altına alınan kişiye gecikmeksizin muhafaza altına alınma sebebi bildirilmeli ve ayrıca tedbir özgürlük kısıtlamasının amacını tehlikeye düşürecek bile Olsa ilgilisinin yakınlarına bildirilmelidir.

Önleme tedbirleri hukuki nitelikleri itibariyle esasen idari işlem niteliğindedir. Bu yüzden kanunda idari işlemler için aranan yetki, şekil, sebep, konu unsurlarının gerçekleşmiş olması olması gerekir.

Haberleşme içeriğinin ilgililerinin bilgisi dışında takip edilmesi avrupa insan hakları sözleşmenin 8’inci maddesi ile koruma altına alınmış özel hayatın gizliliği hakkını ve haberleşme hürriyetini zedelemektedir. Ancak aynı maddede ölçülü olmak kaydı ile ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması gibi sebeplerde bahsedilen özgürlüklerin sınırlanabileceği hüküm altına alınmıştır.

Suç işlenmesinin önlenmesi ve istihbarat amaçlı iletişimin denetlenmesi amacı ile elde edilen bulgular ancak bu amaçlar için kullanılabilir. Bunun dışında ne hukuk davası ve disiplin soruşturmalarında kullanılabilirler ne de soruşturma veya kovuşturma aşamalarında delil olarak kabul edilebilirler.

Önleme Araması: PVSK kolluğa yasada belirtilen hallerde önleme araması yapma yetkisi vermiştir. Bu tedbirin gayesi kamu düzenini tehlikeye sokabilecek kişi ya da eşyaları tespit etmek ve onları muhafaza altına almaktır. Kanun polise ancak yazılı emir üzerine tehlikenin ve suç işlenmesinin önlenmesi, önleme yakalaması ise kişilerin vücut ve hayat sağlıkları bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacı ile yapılır. Yakın tehlikeyi önleme amaçlı yakalama hukukumuzda mevcut değildir. Özellikle kişi yaşı ve hastalığı nedeni ile kendini idare edemeyecek durumda ise ve tehlike niteliği itibariyle bu tedbirin alınmasını zorunlu kılıyorsa polis veya jandarma tarafından önleme yakalaması yapılabilir. Durumları itibariyle tehlike arz eden akıl hastaları, madde bağımlıları, küçükler bu kimselere örnek olarak gösterilebilir.