Kamu Yönetiminin Denetlenmesi

Denetim, insan haklarına saygılı, demokrasiye bağlı ve hukuka uygun şekilde kamu hizmetlerinin yerine getirmeyi amaç edinmiş bir ülke için etkili bir araç niteliğindedir.

Denetim Türleri

Denetim faaliyetini yerine getirmek için bir farklı yöntemlere ihtiyaç vardır. Hatta bu farklı yöntemleri uygulayacak farklı kurumlara da ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun nedeni denetlenecek olan kurumun hangi amaçla ve/veya hangi biriminin denetkenecek olduğuyla ilgili olduğudur.

Denetimin Kaynağına Göre Denetim Türleri

Denetim kaynağına göre bir sınıflandırma yapıldığında burada içsel ve dışsal denetimiden bahsetmek mümkündür.

İçsel Denetim

İçsel denetim bir kurumun veya kamu görevlilerinin kurum içerisinden veya hiyararşik ilişki içerisinde olduğu başka bir kurum veya kişilerce denetlenmesidir.

Dışsal Denetim

Dışsal denetim kurumun veya kamu görevlililerin kurum dışından denetlenmesidir. Siyasi denetim, idari denetim, yargı denetimi, ombudsman denetimi, Kamuoyu ve STK’ların denetimi ve Uluslararası denetim bu kapsamdadır.

Siyasi Denetim

Siyasi denetim, siyasilerin ve siyasi kurumların kamu kurumları ve yöneticileri üzerinde yaptığı denetim siyasi denetim olarak adlandırılır.

İdari Denetim

İdari denetim; bir kamu kurumunun hiyerarşik olarak bağlı olmadığı başka bir kamu kurumu tarafından denetlenmesine idari (yönetsel) denetim olarak ifade edilmektedir.

Yargı Denetimi

Yargı denetim; kamu yönetiminde yargı denetimi, idarece verilen kararların ve yapılan faaliyetlerin, yasalara uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığını denetlenmesidir.

Ombudsman Denetimi

Ombudsman denetimi; İlk olarak İsveç'de ortaya çıkmıştır. Ombudsman (Türkiye’deki adı ile Kamu Denetçiliği Kurumu) yasama organı adına idareyi denetleyen bağımsız denetçilerden oluşan bir kurumdur.

Kamuoyu ve STK Denetimi

Kamuoyu ve STK'ların denetimi; bir konu hakkında bilgisi olan insanların oluşturduğu genel kanaat de bir denetim aracıdır. Beraberinde yurttaşların oluşturmuş oldukları birlikler de birer denetim aracıdır.

Uluslararası Denetim

Uluslararası denetim dendiğinde ise; devlet yönetiminde ve kamusal faaliyetlerde diğer devletler, uluslararası kuruluşlar ve uluslararası toplum da söz sahibi olabilmektedir. Bunun neticesinde uluslararası denetim mekanizmaları karşımıza çıkmaktadır. Bu denetim türü Resmî Gazete’de yayımlanan kanunlara uygulanan denetim türü olarak da görülebilir.

Denetimin Zamanına Göre Denetim Türleri

Denetim bir işlem veya eylemin gerçekleşmesinden önce, esnasında veya sonrasında yapılabilir. Bu dentim türü önleyici denetim, süreç denetimi ve düzeltici denetim türlerini içermektedir.

Öneleyici Denetim

Bu bağlamda önleyici denetim; henüz işlem veya eylem yapılmadan önce hataların önlenmesine yönelik bir denetimdir.

Süreç Denetimi

Süreç denetimi; işlemler ve eylemler gerçekleştirildiği esnada yapılan denetimlerdir. Süreç denetimi aynı zamanda bir iç denetim türüdür.

Düzeltici Denetim

Düzeltici denetiminde yapılan işlem veya eylemler sonucunda bir eksiklik, hata ya da haksızlık söz konusu olup olmadığına bakılır.

Denetimin Konusuna Göre Denetim Türleri

Denetim faaliyetini yerine getirirken farklı amaçlara ulaşılabilmek adına farklı konularda denetim yapılabilir. Hukukilik denetimi, yerindelik denetimi, performans denetimi, mali denetim ve kalite denetimi konusuna göre denetim türleri olarak ifade edilebilir.

Hukukilik Denetimi

Hukukilik denetimi, kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan faaliyetlerin anayasa, yasa ve yönetmeliklere uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan denetim türüdür.

Yerindelik Denetimi

Yerindelik denetimi, üst birimlerin alt birimlerin işlem ve eylemlerini kamu yararına ve kamu politikalarına uygun olup olmadığı hususunda denetlemesidir.

Performans Denetimi

Performans denetimi girdilerin ve çıktıların hesaplanarak amaçlara ne denli ulaşıldığını ortaya koymaya yaramaktadır.

Mali Denetim

Mali denetim, Kamu kuruluşlarına aktarılan mali kaynakların yerinde ve etkin kullanıldığının ölçülebilmesi için yapılan denetime mali denetim denmektedir.

Kalite Denetimi

Kalite denetimi, Verilen hizmetlerin ve yapılan faaliyetlerin niteliğinin, vatandaşın memnuniyet derecesiyle denetimi sağlanabilir. Nitekim bu denetim türü, nihai ürününün işe yararlılığıyla ilgilidir.