İslam Hukuku Mezhepleri

Mezhepler kendilerine özgü yöntemlerle Kur’an ve sünnette açık hükmü belirlenmemiş meselelerin dini hükmünü keşfetmeyi amaç edinmiş sistemli yapılardır.

Önce Hicaz ve Irak medresesi şeklinde, daha sonra hadis ve re’y ekolü şeklinde belirginleşen ekoller, müçtehit imamlar döneminde mezhep olarak ortaya çıkmış ve İmam Ebu Hanîfe, İmam Mâlik, İmam Şafii ve İmam Ahmet b. Hanbel gibi müçtehit imamlar mezheplerini kurmuşlardır.

Her bir müçtehidin etrafında kurulan ders halkalarında yetiştirilen öğrenciler vasıtasıyla mezhebin görüşleri etrafa yayılmıştır. Müçtehidin ve önde gelen öğrencilerinin görüşleri kitaplarda tedvin edilmiş, böylece bir bütün hâlinde kolayca takip ve öğrenme imkânı doğmuştur.

Mezhepler bir kısmı dilden, bir kısmı coğrafi bölge, bir kısmı ise delil ve yöntemden kaynaklanan bazı sebeplerle ihtilaf etmişlerdir.

Ortaya çıkan fıkıh mezhepleri, bilinen dört tanesi başta olmak üzere İslam coğrafyasında yayılmışlardır.

Mezheplerden bir kısmı günümüzde yaşamakta iken bir kısmının mensubu kalmamıştır. Yaşayan fıkıh mezhepleri, sünnî olan ve sünnî olmayan mezhepler olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır.

Hanefî, Malikî, Şafiî ve Hanbeli, yaşayan sünnî fıkıh mezhepleri; Ca‘ferî, Zeydiye ve İbaziye ise sünnî olmayan fıkıh mezhepleridir

Hasan el -Basrî, İbn Ebî Leylâ, Evzâiyye, Sevriyye, Zâhirî ve Taberî mezhepleri de mensubu kalmadığı için yaşamayan fıkıh mezhepleridir.

Bütün mezhep mensupları, bir mezhebe mensup imamın arkasında, diğer mezhep mensuplarının da namaz kılabileceğini kabul etmişlerdir. Ancak içinde değişik mezhep mensuplarının bulunduğu cemaate namaz kıldıran imam, arkasındaki cemaatin mezhebinin şartlarına da dikkat etmelidir.

Bir Müslüman kaynaklardan hüküm çıkarabilecek güce sahip ise, hükmü doğrudan onlardan alır; bu güce sahip değilse bir mezhebi takip eder. Ancak buna en doğru kılavuzluğu yapacak mezhebin hangisi olduğunu araştırarak bir mezhebe bağlanmalı ve o mezhebin çözümlerini uygulamalıdır. İhtiyaç duyduğunda ya da bir zorunluluk söz konusu olduğunda takip ettiği mezhebin dışındaki mezheplerin kolaylıklarından da yararlanabilir.