Genç Yetişkinlik ve Yetişkinlik Kuramları

Genç Yetişkinlik

İnsan yaşamında önemli bir dönem olan genç yetişkinlik, yetişkinliğe girişin temsilidir. Bir önceki dönem olan ergenlikteki gelişimler, bireyi bir bakıma yetişkinlik dönemine hazırlar. Genç yetişkinlik döneminin başlangıç ve bitiş yaşı aralığında görüş ayrılıkları vardır.

Genç yetişkinlik için beş temel özelliği, Jeffrey Arnett aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Aşk ve iş konularında kimlik arayışı
• Kararsızlık
• Öze-dönüklük
• Kararsız duygular
• Bireyin yaşamlarını değiştirme fırsatı yakalayabildikleri olasılıklar dönemi

Genç Yetişkinlikte Kişiliğin Olgunlaşma Süreçleri

Robert W. White, genç yetişkinlikte kişiliğin olgunlaşmasında aşağıdaki beş doğrultuyu tespit etmiştir.

• Ego kimliğinin yerleşmesi
• Kişisel ilişkilerin özgürleşmesi
• İlgilerin derinleşmesi
• Değerlerin insancıllaşması
• Özen ve bakımın genişlemesi

Erikson'un Psikososyal Kuramında Yetişkinlik

Erikson’un insan gelişimi kuramı bu zamana kadar ortaya konmuş en kapsamlı çalışmadır. Çünkü Erikson yaşam boyu gelişimin farklı yönleri arasında bağlantı kurup ortak bir kuram geliştirmiştir. Tıpkı Freud gibi o da çocukluk dönemi gelişimine daha çok önem vermiştir ve ilk dört evresi Freud’un çocukluk evrelerinin daha kapsamlı hâlidir. Ancak yetişkinliği anlayabilmek için Erikson’un ergenlik dönemini de içeren son dört evresine aşağıda yer verilmiştir.

• Kimliğe karşı rol karmaşası
• Yakınlığa karşı yalıtılmışlık
• Üretkenliğe karşı durgunluk
• Bütünleşmeye karşı umutsuzluk

William Perry' e Göre Genç Yetişkinlik

William Perry 1970’li senelerde, genç yetişkinin düşüncelerinin ergenlik dönemindeki düşüncelerden farklılaştığını ortaya koymuştur. Ergenlik döneminden çıkıp yetişkinliğe doğru ilerledikçe bu iki kutuplu algısı sarsılmakta ve kendisi dışındakilerin de farklı görüş ve düşünceleri olabileceğini anlamaktadır. Böylece ikili düşünme, otoritenin tüm cevapları veremeyeceğini anlayıp, yerini çoklu düşünmeye bırakmaya başlamaktadır. Bireyin kişisel doğruları, çevresindeki diğer insanlar tarafından eleştirildikçe, bu sefer çoklu düşünme de göreceli bağıl düşünmeye doğru dönüşmektedir. Bu aşamada var olan bilgiye yönelik yaklaşım daha bilinçli ve etkindir. Bir sonraki aşama olan tam görecelilik aşamasında, birey doğru ya da yanlışın kişilere göre değişebildiğini ve yaşanan bir olayın tamamen kendi içinde bulunduğu bağlama bağlı olduğunu tam anlamıyla anlar.

Levinson Yaşam Yapısı Kuramı Kapsamında Genç Yetişkinlik

Levinson meslektaşları ile birlikte, içinde birçok farklı mesleğe sahip bireylerden oluşan ve yaşları 35 -45 yaş arasında değişen 40 erkek ile çalışmıştır.

Levinson’un ele aldığı bu gelişim dönemlerine ilişkin çağlar aşağıdaki gibidir.

• Yetişkinlik Öncesi Çağı(Önyetişkinlik Çağı): Döllenme ile başlayıp yaklaşık 22 yaşa kadar sürer.
• İlk Yetişkinliğe Geçiş Dönemi: 17-22 yaşları arasında olan bu dönemde, ön yetişkinlik sonlanır ve ilk yetişkinliğe geçiş başlar.
• İlk Yetişkinlik Çağı: 17-45 yaşları arasında yer alır.
• Orta Yaş Geçiş Dönemi: 40-45 yaşları arasında yer alır.
• Orta Yetişkinlik Çağı: 40- 65 yaşları arasında yer alır.
• İleri Yaş Geçiş Dönemi: Yaklaşık 60 yaşında başlar, 60 -65 yaşları arasında yer alır. Orta ve geç yetişkinliği birleştiren ve her ikisini de içeren bir dönemdir.
• Geç Yetişkinlik Çağı : 60 yaş ve sonrasını kapsar.

Schaie Bilişsel Gelişim Evreleri Kapsamında Genç Yetişkinlik

Schaie yetişkin zekâsında biliş ile gelişim görevleri arasında ilişki kurmaktadır. Bireyin yaşamında, yetişkinlikten önce yeni bilgi edinme yöntemleri etkili iken yetişkinlikle birlikte edinilen bilgiyi kullanmada farklı yollar edinme daha etkili olmaktadır. Bu yüzden Schaie, çocukluk ve ergenliği kazanım evresi adı altında tek evrede ele alır.

Kazanım Evresi: Bu evrede genç insanlar günlük yaşamlarında önemli olup olmadığına bakmaksızın bilgiler toplamakta, beceri edinmeye çalışmakta ve sorun çözme tekniklerini öğrenmeye çalışmaktadırlar. Bu evre yirmili yaşlardan itibaren yerini başarma evresine bırakır.

Başarma Evresi: Bu evrede birey bilgiyi kendine dünyada yer edinmek amacıyla kullanır. Kazanım evresinde(çocukluk ve ergenlik) topladığı bilgileri birey hem mesleki amaçlar için kullanır hem de özel yaşamında uygulamaya geçirir.

Schaie’ye göre orta yetişkinlikte sorumlu evre gelişir . Burada bireysel amaçlar ile ailesel amaçların orantılı olması sağlanır. Bu evrede bazı yetişkinler yapıcı evre adı verilen başka bir özel evreye girebilirler. Burada ise birey daha çok toplumsal sistemle ilgilidir. İleri yetişkinlikte, yeniden bütünleştirici(bilgelik) evre gelir. Bu evrede ise birey hem kendi içine dönerek yaşamına odaklanır hem de dış dünyaya dönerek evrene odaklanır.

Genç Yetişkinlikte Bilişsel GelişimMarion Perlmutter’in Üç Katlı Biliş Modeli

Marion Perlmutter, zekânın üç ayrı düzeyini birleştirip, bütünleştirici bir yaklaşım olarak ayrı bir model ortaya koymuştur. Bu modelde, katların oluşumu doğumla birlikte başlayıp, çocukluk ve yetişkinlik boyunca gelişmeye devam eder. Katlar eklenmeye başladıkça var olan sistem daha da güçlenir.

Marion Perlmutter’ in üç katlı model adını verdiği bu yaklaşımın katları aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

• Kat I İşleme
• Kat II Bilme
• Kat III Düşünme

Genç Yetişkinlikte Ahlak Gelişimi - Kohlberg’in Genç Yetişkinlikte Ahlak Gelişimi Kavramlaştırması

Kolhberg, Piaget’in kuramını genişleterek ele almış ve ahlak yargısının gelişimini altı evreye ayırıp, üç temel düzeyde toplamıştır.

Toplumda var olan kurallar ve beklentiler ile bireyin benliği arasındaki farkı ortaya koyan bu üç düzey aşağıda belirtilmiştir:

• Gelenek - öncesi düzey
• Geleneksel düzey
• Gelenek -ötesi düzey

Havighurst’un Gelişim Görevleri

Gelişim psikolojisinde, genç yetişkinlik ve yetişkinlik dönemlerine Havighurst “Gelişim Görevleri” kavramı ile önemli bir katkı sağlamıştır.

Havighurst’ ın genç yetişkinlik dönemindeki gelişim görevleri aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

• Eş seçimi
• Eşle birlikte yaşamayı öğrenme
• Bir aile kurma
• Çocuk yetiştirme
• Bir evin işlerini yürütme
• Bir uğraş başlatma
• Yurttaşlık sorumluluğunu üstlenme
• Uygun bir toplumsal gruba katılma