Benlik ve Benlik Saygısı
Benlik
Benlik, bireyi diğer insanlardan ayıran duygu ve yeteneklerin bütünüdür.
Kişilik oluşumunun ana özellikleri benlik ve sosyal çevre ilişkisi üzerine kuruludur.
Benliğin Kaynakları
Benlik bilgileri kendiliğinden oluşmuş gibi görünse de; kişinin kendine ilişkin düşündüğü bu bilgilerin kaynaklarına hayatın herhangi bir anında ya da özgül deneyiminde rastlanabilmektedir.
Toplumsallaşma; yaşamının her aşamasında sosyal bir varlık olma özelliği gösteren birey, benliğine ilişkin bilgilerin çoğunu da bu yolla oluşturur
Yansıtılmış benlik algısı; kişin çevresinde bulunanan kişilerin, kişiye karşı olan davranışlarından ve tepkilerinden etkilenerek kişinin kendi benliğini şekillendirmesi yansıtılmış benlik algısıdır.
Başkalarından alınan geribildirim; çevremizdeki insanlar, özelliklerimiz, yapabileceklerimiz ya da yapamayacaklarımız hakkında sıklıkla bize geribildirimlerde bulunurlar. Bu geribildirim benliğimizin kaynağını oluşturmaktadır.
Kendini algılama; insanlar kendi benliklerine ilişkin bilgilerin çoğunu kendi davranışlarını gözlemleyerek edinirler.
Uyarılmış durumlarını adlandırma; kişinin kendi fizyolojik uyarılma durumlarını, kişinin kişilik özellikleri ve içsel durumu hakkında kaynaklık eder. Çevresinden gelen uyaranlara karşı bir takım tepkiler verir ve bu tepkiler neticesinde kişi yaşadığı heyecanların neler olduğunu tespit eder.
Çevreden Farklılık; insanlar içinde bulundukları çevreden kişisel özelliklerine ilişkin farklı ipuçları edinirler. Kişi kendi benliğini, çevresindeki kişilerden farklı kılan özelliklerden önemli ölçüde etkilenir.
Başkalarıyla Karşılaştırma; kişinin kendine ilişkin değerlendirmelerinde başka bir yol olmadığı zaman; kişi, karşılaştırmaya başvurmak zorunda kalır ve benliğini şekillendirme çabasına girer.
Toplumsal Kimlik ; bireyin, içinde bulunduğu toplumda edindiği kimlik, benliğinin önemli bir parçasıdır. Kişinin kendi özelliklerine, değerlerine göre farklı gruplara da dahil olabilir. Bu gruplarla birlikte kişinin edindiği toplumsal kimliği ile kişinin benlik kavramı birbirini etkiler ve biçimlendirir.
Benliğin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
Bebeklik Dönemi
Bebeklik dönemi, bireyin fiziksel özellikleri ve çevresi ile etkileşiminin öğrenilmesi adına geniş bilgi kaynağı sağlayan dönemdir.
Bebeklikte, etrafındaki kişilerden farklı olduğunu algılayan ve gelen farklı dışsal uyaranlara karşı farklı tepkiler geliştiren bebeklerde, benlik farkındalığı oluşmaya başlar.
Dönemin Kilometre Taşları
Fiziksel anlamda ayrı ve, insan ve nesnelerin kestirilebilir biçimlerde tepki vermelerine neden olarak benliğin farkındadır.
Benliğin ayna, fotoğraf ya da videoteypteki imgesini tanır.
Benlik imgesini adlandırmak için kendi adını ya da kişi zamiri kullanır .
Erken Çocukluk Dönemi
Erken çocukluk döneminde, çocukların kendi benlik kavramlarına ilişkin düşünceleri somutlaşmaya başlamıştır; daha çok dışarıdan gözlemlenebilen özellikleri üzerinde durmaya başlarlar.
Dönemin Kilometre Taşları
Benliği yaş, toplumsal cinsiyet, fiziksel özellikler, iyilik -kötülük ve yeterlikler temelinde sınıflandırarak kategorik bir benlik biçimlendirir
Bir yaşam öyküsü anlatımı biçiminde, anımsanmış bir benlik yapılandırır.
Arzu zihin kuramı, yanlış inanç anlayışının işaret ettiği gibi, genişleyerek bir inanç- arzu kuramına dönüşür.
Gözlenebilir özellikler ve en yaygın duygu ve tutumlardan oluşan bir benlik kavramı geliştirir.
Orta Çocukluk Dönemi
Çocukların okul öncesi döneme kıyasla, sosyal çevreleri daha fazla gelişir. İçinde bulundukları sosyalleşme süreci ile birlikte, çevrelerinde birden fazla yaşıtı ile etkileşim içerisine girerler.
Dönemin Kilometre Taşları ;
Kişilik özelliklerini ve benlik kavramındaki hem olumlu hem de olumsuz özellikleri vurgular.
Bireyler arasında çoklu toplumsal karşılaştırmalar yapar.
Ergenlik Dönemi
Ergenlik döneminde gençler bilişsel kapasitelerinin artması ile birlikte daha önceleri benliklerine ilişkin somut olan düşüncelerini soyut kavramlarla bütünleştirebilirler.
Dönemin Kilometre Taşları
“Akıllı” ve “yetenekli” gibi ayrı ayrı özellikleri benlik kavramında “zeki” gibi ' daha soyut betimleyicilerde bütünleştirir.
Benlik kavramını oluşturan özellikleri örgütlü bir sistemde bütünleştirir.
Kültür ve Benlik
Benlik kavramlaştırmalarının kişinin içinde bulunduğu kültüre göre değiştiğini gösteren araştırmalar mevcuttur.
Benlik Saygısı
Benlik saygısı kendi değerlerimiz hakkında çıkarımlarımız ve bu çıkarımlara eşlik eden duygulara verilen isimdir.
Benlik saygısının gelişiminde yaşa göre değişkenlik göstermektedir.
Benlik saygısı gelişimi bebeklik dönemi ile başlamakta olup, bu dönemde çevresindeki kişilerin tepkilerine ilişkin daha duyarlı olurlar.
Bebeklik Dönemi Benlik Saygısı Gelişimi Kilometre Taşları
Başarı durumunda hoşnutluk ifadeleri belirgindir.
Yetişkinlerin değerlendirmelerine duyarlılık görülür.
Erken Çocukluk Dönemi
Erken çocukluk döneminde, çocukların kendi benlik kavramlarına ilişkin düşünceleri somutlaşmaya başlamıştır; daha çok dışarıdan gözlemlenebilen özellikleri üzerinde durmaya başlarlar.
Dönemin Kilometre Taşları
Benliği yaş, toplumsal cinsiyet, fiziksel özellikler, iyilik -kötülük ve yeterlikler temelinde sınıflandırarak kategorik bir benlik biçimlendirir.
Orta Çocukluk Dönemi Benlik Saygısı Gelişimi Kilometre Taşları
Benlik saygısı hiyerarşik olarak örgütlenir; ayrı ayrı benlik değerlendirmeleri (akademik, toplumsal ve fiziksel/atletik yeterlik, fiziksel görünüm) genel bir benlik saygısı duygusu içinde bütünleştirilmiştir.
Çocuklar toplumsal karşılaştırmalar yapmaya başlayınca benlik saygısı düşer, sonra yeniden yükselir.
Ergenlik Dönemi Benlik Saygısı Gelişimi Kilometre Taşları
Yeni benlik saygısı boyutları eklenir (yakın arkadaşlık, romantik çekicilik, iş yeterliği)
Benlik saygısı yükselmeyi sürdürür.
Başarı ilişkili yüklemeler yetenek ve çabanın tam olarak farklılaşmasını yansıtır.