Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Faaliyetlerinde Muhasebe Uygulamaları

İnşaat taahhüt işine dayanan ve yapısı itibarıyla tamamlanması bir takvim yılını aşan yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetleri, özel bir vergi uygulamasına tabiidir. Vergilendirilmeye ilişkin bu durum, yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetlerinde muhasebe düzeni açısından muhasebe temel kavramlarından dönemsellik kavramının uygulanmasında farklılık doğurmaktadır.

İşletmelerde genel olarak ihtiyaç duyulan hesaplar (100 Kasa Hesabı, 500 Sermaye Hesabı gibi) dışında yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetlerinde bulunan işletmelerde kullanılabilecek özellik arz eden hesaplardan önemlileri 170‐178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyeti Hesabı, 295 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı ve 350‐358 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak ediş Bedelleri Hesabı’dır.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetlerinde, işe başlama işlemleri, maliyetler, hak edişler, avanslar, iş bitim süreçleri ve bitimden sonra ortaya çıkan gelir -giderlerin muhasebeleştirilmesi özellik arz eden konulardandır.

İşe Başlama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

İşe başlama aşamasında ortaya çıkan geçici teminat (teklif edilen bedelinin % 3’ü) kesin teminat (ihale bedelinin % 6’sı) ve depozitolar nakit verilmeleri durumunda Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı’nda, teminatlar bağlamında nakit dışı değerler, örneğin teminat mektubu verilmesi durumunda ise Nazım Hesap aracılığıyla izlenmektedir.

İleride ortaya çıkacak uyuşmazlıkların sağlıklı çözümü için genellikle noter onaylı olarak yazılı sözleşmeler tercih edilmektedir. Sözleşmenin noterde yapılması durumunda sözleşme giderlerini taahhütte bulunan işletme üstlenmektedir. Sözleşme giderleri doğrudan bir inşaatın yapımı ile ilgili olması nedeniyle ilgili inşaatın maliyetini oluşturan unsurlardan biridir.

Kayıt dışı istihdamla mücadele yöntemlerinden biri olan asgari işçilik, bir inşaat taahhüt faaliyetinin yürütülmesi için gerekli olan minimum işçilik demektir.

Maliyetlerin ve Hak Edişlerin Muhasebeleştirilmesi

İşletmelerde yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetleri çerçevesinde ortaya çıkan maliyet unsurları, doğrudan giderler ile ortak giderlerden oluşur. Maliyet unsurları oluştuğunda 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı’na aktarılır. Bu hesapta biriken tutarlar dönem sonunda 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı aracılığıyla 170-178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyeti Hesabı’ndan ilgili olanına devredilir. Elde edilen hak edişler ise 350 -358 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Ediş Bedelleri Hesabı’nda izlenir.

İş Bitim İşlemleri ve Bitimden Sonra Ortaya Çıkan Gelir ve Giderlerin Muhasebeleştirilmesi

İnşaat sözleşmesine göre işin tamamlanması ile katlanılan maliyetler (170 -178) ilgili sonuç hesabı olan 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı'na ve hak edişler (350 -358) ise ilgili sonuç hesabı olan 600 Yurtiçi Satılar Hesabına aktarılarak faaliyete ilişkin kâr ve zararın hesaplanması sağlanır.

İşin tamamlanmasının ardından ortaya çıkan giderler ve gelirler ise içinde bulunulan yılın gider ve geliri olarak değerlendirilir.

TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardı Uyarınca Dönemsonu Muhasebe Kayıtları

TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardı uyarınca sözleşme maliyetlerinin ve gelirlerinin güvenilir olarak ölçülebildiği sürece her yılın sonunda o döneme ilişkin sözleşme maliyetlerinin ve gelirlerinin tamamlanma düzeyine göre sonuç hesaplarına yansıtılması gerekmektedir .

Türkiye’de mevcut uygulama yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetlerinin işin bitiminde beyanını ve vergilendirilmesini düzenlerken, TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardı hükümleri her dönemin sonunda inşaat maliyetlerinin gider hesaplarına devrini; hak edişlerin de bu çerçevede tamamlanma yüzdesi esas alınarak ilgili gelir hesaplarına aktarılmasını öngörmektedir.

Kuşkusuz TMS 11 hükümleri ile mevcut uygulamaya arasındaki bu farklılık dönemsellik bağlamında vergilendirme süreçlerini de etkilemektedir.