İnşaat Sektörü ile İlgili Temel Kavramlar

Gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkede olduğu gibi, inşaat sektörü gerek oluşturduğu katma değer, gerekse oluşturduğu istihdam açısından Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden birisi olmayı sürdürecektir. Mevcut risklerini azaltabilmesi için yüksek oranlı ve istikrarlı büyüme hedefi her zamankinden fazla olan Türkiye ekonomisi için, inşaat sektörünün önemi daha da artacaktır. Türk inşaat sektörü ulusal ve uluslararası alanda büyük bir potansiyele ve deneyime sahiptir. Sektörün bu güç ve potansiyeline karşılık makro ve mikro bazda önemli sorunları bulunmaktadır. Sektörün gerçek anlamda lokomotif işlevi görebilmesi için özellikle sistemden kaynaklanan sorunların çözülmesi gerekmektedir. Sektörün gücünü ve potansiyelini kalıcı kılmak ve artırmak için üretim ve hizmet kalitesini uluslararası standartlara ulaştırarak, yenilikçi bir anlayışla arz ve talebin yüksek katma değerli ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması gerekir.

Arapça kökenli bir kelime olan “inşaat"ın günümüz Türkçesi karşılığı Türk Dil Kurumu tarafından “yapma işi, yapım ve yapımı süren bina” olarak belirlenmiştir .

Farklı kanun ve düzenlemelerde yapılan tanımlar incelendiğinde genel anlamıyla inşaat kavramının, “arazi veya arsa üzerinde malzeme ve emek harcanarak oluşturulan bir gayrimenkulün yapı kısmına ilişkin faaliyetlerin tümünü içerdiği anlaşılmaktadır.

İnşaat türleri vergilendirme açısından özel ve inşaat/taahhüt işleri, inşa edilen ürünün niteliği açısından alt yapı ve üst yapı inşaatları, inşa edilen ürünün toprağa bağlı olmasına göre ise taşınabilir ve taşınmaz inşaatlar şeklinde sınıfladırılmaktadır.

İnşaat sektöründe yaygın olarak kullanılan kavramlar şunlardır.

Yapı, inşaat faaliyetlerinin tamamlanmış hâlidir. Diğer bir ifadeyle, inşaat faaliyetleri sonucunda üretilen üründür.

Onarım; bozulan veya eskiyen bir yapının, bozulmuş veya eskimiş yerlerinin yeniden yapılması, tamir edilmesi, ilk durumuna getirilmesi, restore edilmesi şeklinde tanımlanmaktadır .

Şantiye , inşaat sahasına verilen isim olup, yapı gereçlerinin yığılıp saklandığı veya işlendiği yerlerdir.

Müteahhit , taahhütte bulunan kişi veya kimse anlamına gelir ve belirli bir bedel karşılığında başkasının istediği bir inşaat veya onarım işinin yapımını kendi nam ve hesabına üstlenen gerçek veya tüzel kişidir.

Taşeron, büyük bir işin bir bölümünü yaptırmayı, asıl müteahhitten alarak kendisi üstlenen diğer yükleniciye taşeron denilmektedir. Taşeronlar alanlarında uzmanlaşmış gerçek ya da tüzel kişi olabilir.

Hakediş, bir inşaat veya onarım işi devam ederken o ana kadar yapılan işin bedelinin parasal olarak ölçülmesi ve raporlanmasıdır.

Kat mülkiyeti bağımsız bölümler üzerinde kurulan mülkiyet hakkı olarak ifade edilmektedir. kat maliki ise kat mülkiyetine sahip olanlardır.

Anagayrimenkul, kat mülkiyetine konu olan gayrimenkulün bütününü; bağımsız bölüm ise anagayrimenkulün ayrı ayrı ve başlı başına kullanılmaya elverişli bölümlerini ifade etmektedir.

İntifa hakkı , sahibinin hayatı ile sınırlı olarak başkasına ait bir taşınmazdan tamamıyla yararlanmak ve kullanmak hakkıdır. İntifa hakkı sınırlı bir aynî haktır. Kısaca başkasına ait bir maldan yararlanma, başkasına ait bir malı kullanma hakkı olarak tanımlanabilir.

Tevhid , birden fazla bitişik parselin birleştirilmesi işlemidir.

İfraz , imar planı tamamlanmış yerlerde, plan koşullarına uymak şartıyla birparselin birden fazla parsele dönüştürülmesi işlemidir.

Temlik , bir hakkın bir diğer kimseye aktarılması işlemidir. Mülkiyetin devri anlamında kullanılmaktadır.

Aplikasyon , eldeki haritaya göre arazi üzerinde bir parseli kazıklarla belirleme işlemidir.

Yapı Denetimi , Can ve mal güvenliğini teminen imar planına, fen ,sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun, kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetiminin sağlanması suretiyle çalışan bir sistem olarak tanımlanmaktadır.

İnşaat İşletmeleri

Çalışma usulleri ve amaçlarına göre inşaat sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, taahhüt işletmeleri ve yap/sat işletmeleri olmak üzere iki grupta toplanabilir.

Taahhüt işletmeleri

Taahhüt işletmeleri faaliyetlerini başkaları adına daha önceden belirlenmiş proje çerçevesinde yüklenilen ve iş sahibinin denetimine tabi olarak gerçekleştirirler. İşin yapılacağı yer ve işin mahiyeti iş sahibi tarafından belirlenir.

Taahhüt işletmeleri sadece yüklenici olarak daha önceden belirlenmiş şartlara uygun olarak işleri yürütürler.

Yap/Sat İşletmeleri

Yap/sat işletmeleri kendilerine ya da başkalarına ait arsa veya araziler üzerine kendi nam ve hesaplarına kâr elde etmek amacıyla inşaat faaliyeti gerçekleştiren işletmelerdir. Yap/sat işletmeleri arsaları ya para karşılığı ya da kat karşılığı olarak temin etmektedirler. Bu tür inşaat işletmeleri ticari işletmeler gibi faaliyet gösterirler.

İnşaat sözleşmeleri

İnşaat sözleşmesi (sözleşme) bir varlığın veya tasarım, teknoloji ve fonksiyon ya da nihai amaç veya kullanım açısından birbiriyle yakından ilişkili ya da birbirine bağımlı bir grup varlığın inşası için özel olarak yapılmış bir sözleşme olarak tanımlanmıştır. İnşaat sözleşme türleri sabit fiyatlı sözleşme, maliyet artı kâr sözleşmesi, anahtar teslimi götürü bedelli sözleşme, birim fiyatlı sözleşmeler, karma sözleşmeler, münferit sözleşmeler olarak ayrılmaktadır.