Yapıların Denetlenmesi

Yapı denetimi; güvenli, sağlıklı, ekonomik bir yapı elde edebilmek amacıyla yapıların, yetkili idare, yüklenici, ve taşınmaz sahibinden bağımsız olarak proje ve inşa aşamalarında yürürlükteki yapı mevzuatı ve standartlara uygun olarak yapılmasının sağlanması süreci olarak tanımlanabilir. Yapı denetimi, sağlıklı bir kentleşmenin sağlanabilmesi için en önemli araçlardan birisidir. Türkiye’de yapı denetimi, başta devlet kurumları olmak üzere, devletin gözetiminde yapı denetim kuruluşları adı verilen özel hukuk kişilerince de yerine getirilmekte olan bir hizmettir. Türkiye’de yapıların denetlenmesi öncelikle 4708 sayılı Kanun ve Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği hükümlerine göre olmaktadır. Türkiye’de yapıların denetlenmesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığından alınan izin belgesi ile faaliyet gösteren, sadece yapı denetimi görevini yapan, ortaklarının tümü mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişilikler tarafından yapılmaktadır. Yapı Denetim Kuruluşları, makine mühendisleri, inşaat mühendisleri, mimar, elektronik mühendisi olan ortaklardan oluşur ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının denetimine tabidir. Türkiye’de Yapı Denetim Kuruluşlarının denetimi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde bulunan Merkezî Yapı Denetim Komisyonu tarafından sağlanır.

Yapı Denetim Kuruluşları, “Yapı Denetim Hizmet Sözleşmesi” ile çalışırlar. Yapı Denetim Hizmet Sözleşmesi olmadan yapı denetimi faaliyeti yapılamaz. Yapı Denetimi Hizmet Sözleşmesi’nin tarafları Yapı Denetimi Kuruluşu ile yapı sahibi veya vekilidir. Ancak yapı sahibi yapım işi için anlaştığı müteahhidi vekil tayin edemez. Yapı sahibinden anlaşılması gereken mülkiyet hakkına sahip olan kişidir. Yapı Denetim Kuruluşlarından anlaşılması gereken ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yetkilendirdiği şirketlerdir. Yapı ruhsatı alındıktan sonra 2 yıl içinde inşaata başlanmaz ise veya başlanıp da 5 yıl içinde tamamlanmaz ise ve bu süreler zarfında da ruhsata yazılması yapılmamış ise yapı denetim hizmet sözleşmesi kendiliğinden sona ermektedir.

Yapı denetim kuruluşlarının sorumluluğu, hukuki, cezai ve idari sorumluluk olarak üç kısma ayrılır. Yapı Denetim Kuruluşlarının hukuki sorumluluğu, Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 3. maddesinde düzenlenmiştir. Yapı denetim kuruluşları, denetçi mimar ve mühendisler, proje mükellefleri, laboratuvar görevlileri ve yapı müteahhidi ile birlikte yapının ruhsat ve eklerine fen, sanat ve sağlık kurallarına aykırı, eksik, hatalı ve kusurlu yapılmış olmasından dolayı ortaya çıkan zararlardan yapı sahibi ve ilgili idareye karşı kusurları oranında sorumludur. Bu sorumluluğun süresi yapının taşıyıcı unsurlardan dolayı 15 yıl, taşıyıcı olmayan diğer unsurlarından dolayı 2 yıldır. Yapı Denetim Kuruluşlarının sorumluluğunun ortaya çıkabilmesi için yapı hasarının olması şarttır. Cezai sorumluluk bakımından ise, 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu’nun 9. maddesinin 2. fıkrasında, yapı denetim kuruluşları ile denetçi mimar ve mühendisler hakkında özgü suç mahiyetinde olan bir sahtecilik suçuna yer verilmiştir. İdari sorumluluk bakımından ise Yapı Denetim Kuruluşlarının ilgili mevzuat çerçevesinde kendilerine emredilen görevleri yerine getirmemeleri hâlinde personel olarak başta kendilerini istihdam eden Yapı Denetim Kuruluşlarına, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ve kendi meslek kuruluşlarına karşı sorumlulukları bulunmaktadır. Bu kapsamda Yapı Denetim Kuruluşlarına idari para cezası, belirli bir süre iş almaktan men etme cezası, faaliyetten men cezaları verilebilir.