Bölge Planları, Mekansal Strateji Planları, Çevre Düzeni Planları

Üst ve alt ölçekli planlar arasında uyumu ve bütünlüğü sağlayıcı nitelikte olması öngörülen Bölge Planları, planlama hiyerarşisinde Ulusal Kalkınma Planları ile Çevre Düzeni Planları arasında yer almaktadır. Planlamada, farklı düzeylerde hazırlanan fiziksel planların birbirleri ile uyumu planların "kademeli birlikteliği ilkesi" olarak tanımlanmaktadır. Bu ilke 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesinde, imar planlarının eğer mevcut ise çevre düzeni planları ve bölge planlarına uygun olarak hazırlanması gerektiği belirtilerek ifade edilmiştir. İmar kanunu’nun 6. maddesine göre planlar, kapsadıkları alan ve amaçları açısından "bölge planları" ve "imar planları", imar planları ise, "nazım imar planları" ve "uygulama imar planları" olarak hazırlanır. Uygulama imar planları, gerektiğinde etaplar hâlinde de yapılabilir. İmar planlarının yapılmasındaki ilk aşama bölgesel planlardır. Ancak bölgesel planlar, ilkesel nitelikte olan, çok teknik ve detaylı konulara inemeyen düzenleyici işlemlerdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kuruluşunda Mekânsal strateji planlarını gündeme getirerek, bölge planlarının sadece sektörel olduğunu veri almaktadır. Mekansal strateji planları, ülke kalkınma politikaları, bölgesel gelişme stratejileri ile bölge plan kararlarının mekânsal organizasyonunu sağlayan, ülke ve bölge düzeyindeki politika ve kararları alt kademe planlara aktaran, doğal, tarihî ve kültürel değerlerin korunması ve geliştirilmesine yönelik mekânsal stratejileri belirleyen, sektörel kararları ülke düzeyinde mekânsal boyutlarıyla bütünleştiren ve uyumlaştıran, kentsel ve kırsal yerleşmeler, ulaşım sistemi ile sosyal ve teknik altyapının yönlendirilmesine dair mekânsal stratejileri belirleyen, yatırım yerlerinin belirlenmesi konusunda yönlendirme sağlayan, ülke düzeyinde ve bölgeler düzeyinde şematik ve grafik dille hazırlanan, sektörel ve tematik paftalar ve raporu ile bütün olan plandır. Mekânsal strateji planları, sektörel ve tematik paftalar ile plan raporundan oluşur. Yerleşmeler sistemi ve kentleşme, ulaşım sistemi, su, risk, altyapı, ekonomi ve özel uzmanlaşma bölgeleri, geliştirilmesi kısıtlı veya özel koşullarla tanımlanan alanlar, özel ilkeler doğrultusunda planlanması gerekli alanlar ve benzeri konularda sektörel ve tematik karar paftaları hazırlanır. Bölge mekânsal strateji planları hazırlanırken bölgenin özellikleri gözetilerek sektörel ve tematik pafta konuları çeşitlendirilebilir. Mekânsal strateji planı raporu; vizyon ve öncelikler, ilkeler, amaç, kapsam, hedefler ve stratejiler, sektörel ve tematik kararlar, plan hükümleri ve eylem planı konu başlıklarını içerecek şekilde hazırlanır. Çevre Düzeni Planları, varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planı ifade eder. Çevre Düzeni Planı, il bazında yapılacak ise, planı yapacak olan idare İl Özel İdaresi ise İl Genel Meclisi kararı ile; Büyükşehir Belediyesi ise Büyükşehir Belediyesi Meclisi kararı ile; belediye ise Belediye Meclisi kararı ile olur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının il düzeyinde Çevre Düzenleme Planı yapma yetkisi 5302 sayılı Kanun ile kaldırılmıştır. Bölge düzeyinde ise yapılacak olan Çevre Düzenleme Planları 1/ 50.000- 1/100.000 sınırları arasında olmak kaydıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığına verilmiştir.