İnsan Psikolojisine Giriş

Psikoloji, insanın kendisinin ve diğer insanların davranışlarını daha güvenilir bir biçimde anlamasına yardım eder. İnsanlık tarihi boyunca bütün insanlar, kendilerinin ve diğer insanların ne yaptıklarını, ne düşündüklerini ve ne hissettiklerini sorgulamışlardır.

Psikoloji, günümüzde var olan tüm bilimsel disiplinlerin en eskilerinden biridir. Konuya olan ilgi, Antik Yunan düşünürlerine kadar uzanır. Psikoloji en genel anlamda “davranışları ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalı” olarak tanımlanabilir.

Psikologlar çalışmalarında bilimsel yöntemleri esas almaktadırlar. Sistemli gözlemlerle veri toplarlar, gözlemlerini açıklayabilmek için kuramlar geliştirirler, kuramlara dayanarak yeni tahminlerde bulunurlar

Psikolojinin Alanları

• Klinik Psikoloji
• Kişilik Psikolojisi ve Sosyal Psikoloji
• Gelişim Psikolojisi
• Deneysel Psikoloji
• Bilişsel Psikoloji
• Endüstri/Örgüt Psikolojisi
• Kültürel Psikoloji

Modern Psikoloji Tarihinde Düşünce Ekolleri

Yapısalcılık

Wilhelm Wundt, 1879’da ilk psikoloji laboratuvarını resmen kurmuştur. İnsan aklının doğal işleyiş yasalarını ortaya çıkarmayı amaçlayan yöntemler geliştirmiştir.

İşlevselcilik

William James, aklın ve davranışın işlevsel bir açıklamasını gerçekleştirmiştir.

Psikodinamik Psikoloji

Sigmund Freud, rüyaların, hastalarının sinirsel şikâyetleri altında yatan bilinçdışı arzular ve çatışmalar hakkında ipuçları verdiğini iddia etmiştir. Hastalarını psikanaliz yoluyla tedavi etmeye çalışmıştır.

Davranışçılık

Watson, bilincin ve ruhun saptanması ve ölçülmesinin oldukça zor olduğunu ve bilincin bilimsel araştırmaların konusu olamayacağını öne sürmüştür. Watson’a göre, psikoloji ancak gözlenebilir ve ölçülebilir davranışın bilimi olabilir. Bilinç duyu organlarıyla algılanamaz ve psikolojinin konusu olamaz.

Gestalt Psikoloji

Gestalt psikolojisi, zihnin çalışma ilkelerinde bütünsellik, paralellik ve kendi kendisini düzenleme olduğunu öne süren bir ekoldür. 20. yy’ın ilk yarısında, Almanya’da ortaya çıkmıştır.

Varoluşçu ve İnsancıl (Hümanistik) Psikoloji

Jean-Paul Sartre tarafından ortaya atılan ‘varoluşçu felsefe’ye dayanmaktadır. Varoluşçu psikoloji, çağdaş yaşamdaki anlamsızlık ve yabancılaşma üzerinde durur. Bu duyguların diğer insanlarda duyarsızlık ve psikolojik sorunlara yol açtığını iddia eder

Bilişsel Psikoloji

Bilişsel psikoloji; düşünme, hissetme, öğrenme,hatırlama, karar verme ve yargılama gibi zihinsel süreçleri en geniş anlamda incelemeyi hedefler. Yani bilişsel psikologlar insanların bilgiyi algılama, saklama ve bilincine geri getirmeleri üzerinde çalışırlar.

Psikolojinin Yöntemleri

Yöntem, bir amaca erişmek için izlenen yol anlamına gelmektedir. Psikoloji de insan davranışını bilimsel yöntemlerle incelemektedir.

Bilimsel bir yöntemin genel özellikleri şunlardır:

• Düzenlidir.
• Veriye dayanır.
• Nesneldir.
• Analitiktir.
• Tekrar edilebilir.

Psikologların kullandıkları araştırma yöntemleri ise betimleyici ve tanımlayıcı yöntemler (tarama yöntemi, doğal gözlem, görüşme ve vaka incelemesi), korelasyon yöntemler, deneysel yöntemler olarak sıralanabilir.

Betimleyici ve Tanımlayıcı Yöntemler

• Tarama Yöntemi
• Doğal Gözlem
• Görüşme
• Vaka İncelemesi
• Korelasyon Yöntemi
• Deneysel Yöntemler
• Araştırma ve Etik

Tüm araştırmaların etik bir boyutu vardır. Araştırmacılar bir çalışma tasarlarken etik kaygıları göz önünde bulundurmak zorundadırlar. Etik meseleler, araştırmalarda ortaya çıkan kaygılar, ikilemler ve çatışmaları konu alır.

Bilimsel Yanıltma ve Sahtekârlık Sorunu

Bilimsel yanıltma, bir araştırmacının veriler üzerinde tahrifat yapması, çarpıtması ya da başkalarının çalışmasını çalmasıdır.

İktidar Sorunu

Araştırmacı ve araştırılan ya da araştırmayı yürüten-araştırmada çalışan arasındaki ilişki, bir iktidar sorununu barındırı. Araştırmacı bu iktidarı kötüye kullanmamalıdır.

Fiziksel ve Psikolojik Zarar

Etik ilkeler gereği araştırmacı katılımcılarına fiziksel, psikolojik ya da yasal açıdan zarar verecek herhangi bir uygulamadan kaçınmalıdır.

Psikolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi

İnsan unsuru sosyal bilimlerin temel ögesidir. Bu nedenle sosyoloji, antropoloji, psikoloji, tarih, iletişim, ekonomi, hukuk, siyasal bilimler gibi sosyal bilim dalları ve tıp, fizyoloji, biyoloji gibi davranışı organizma üzerinden açıklayan temel bilim dalları insan zihni ve davranışına ilişkin açıklamaları bir bütün olarak üretmeye çalışmaktadır.

Sosyoloji, ekonomi, iletişim, felsefe gibi bilim dalları insan davranışı üzerindeki etkileri kendi alanları üzerinden inceledikleri için psikolojiye de bu açıdan katkıda bulunurlar.