Havacılık Emniyeti ile İlgili Yasal Mevzuat ve Kuruluşlar

Havacılık Emniyeti Kural Koyucu Otoriteleri

Günümüzde hemen her ülkenin ulusal bir sivil havacılık otoritesi mevcuttur. Bu ulusal sivil havacılık otoriteleri, güvenlik ve rekabet ilkeleri gereği ülkeleri yöneten hükümetlerden bağımsız olmak zorundadır. Buna rağmen, devlete bağlı kurumlar ile iş birliği içerisinde de çalışmaktadırlar.

1947’den 2017 yılına kadar tutulan istatistiklere göre, hava yolu taşımacılığında gerçekleşen ölümlü kaza sayısı ve bu kazalarda ölen insan sayısı nispeten düzenli bir şekilde azalmış durumdadır. Özellikle 1998 senesinden 2017 senesine kadar olan dönemde, birkaç istisna dışında ilgili sayılar her geçen sene azalmaktadır .

Bunu sağlayan en önemli faktörlerden biri şüphesiz ki havacılık güvenliğini ve emniyetini belirli bir standardın üzerinde tutmaya çalışan uluslararası ve ulusal havacılık otoriteleridir.

Bu amaç doğrultusunda da havacılıkta gelişmeyi hedefleyen ülkeler Uluslararası antlaşmalara taraf oldukları gibi kendi ulusal düzenlemelerini de oluşturmuşlardır. Bu sebeple yapılan düzenlemeler, ulusal düzeyde ve uluslararası alanda yapılan düzenlemeler olarak ikiye ayrılmıştır. Aynı şekilde yapılan bu düzenlemeleri oluşturacak ve denetleyecek kuruluşlar da uluslararası ve ulusal olarak ikiye ayrılmaktadır.

Ulusal ve uluslararası kural koyucuların yeterliklerini sağlayamayan işletmeler, belirli hava sahalarında ve ülkelerde operasyon yürütemez.

Havacılık emniyeti ve güvenliği sağlamak için karşılanması gereken standartları belirten, işletmelerin standartlara uyup uymadığını denetleyen ve kuralları oluşturan uluslararası otoriteler şunlardır:

• Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (European Union Aviation Safety Agency)
• Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (European Civil Aviation Conference)
• Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı (EUROCONTROL)
• Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization)

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, 1944 senesinde toplanan Chicago Konferansı’nda alınan kararlar doğrultusunda kurulmuştur. Örgütün resmî olarak kurulması 4 Nisan 1947 senesinde olmuştur. Yine 1947 senesinin Ekim ayında ise örgüt, Birleşmiş Milletler’in yasal havacılık organı olarak kabul edilmiştir.

ICAO’nun merkezi Kanada’nın başkenti Montreal’de bulunmaktadır. Buna ek olarak günümüzde Dünya genelinde 7 adet bölge ofisi bulunmaktadır.

Türkiye, Paris’te yer alan Avrupa ve Kuzey Atlantik Ofisi’ne bağlı bulunmaktadır.

2019 senesi ilk çeyreği verilerine göre, günümüzde ICAO’ya 193 ülke üye durumdadır. Bu üye ülkeler; emniyetli, verimli, güvenli, ekonomik olarak sürdürülebilir ve çevreye karşı duyarlı bir sivil havacılık sektörünü desteklemek için ICAO tarafından hazırlanan Uluslararası Sivil Havacılık Standartları ve Tavsiye Edilen Uygulamalar’ına (Standarts and Recommended Practices) (SARPs) ulaşabilmektedir.

Bu bahsedilen standart ve politikaların ulusal düzeyde uygulanma durumları ise ICAO bünyesinde kurulmuş mekanizmalar yoluyla denetlenmektedir. Herhangi bir ülkenin uluslararası sivil havacılığın güvenliğini ya da emniyetini düzenleyen kurallara uymaması, bu ülkeye uluslararası uçuş yapılmamasına, dolayısıyla sivil havacılığa bağlı birçok alanda zarara ve gelir kaybına neden olacağı için üye ülkeler, ICAO kurallarına mümkün olan en geniş kapsamda uymaya özen göstermektedir.

Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA)

EASA 2003 yılında faaliyetlerine başlamış, 2008 yılında tam işlevsel hâlini almış ve bu tarihten itibaren JAA’nın işlevlerini üstlenmeye başlamıştır. 2009 senesinde JAA, JAA -TO (Eğitim Ofisi) dışında tüm faaliyetlerine son vermiş ve yerini EASA’ya bırakmıştır.

EASA’nın merkezi Almanya’nın Köln şehrindedir. Brüksel de ise bir ofisi bulunmaktadır. Dünya çapındaki diğer havacılık otoriteleri ile iletişimlerini kolaylaştırmak adına ise Montreal Kanada, Washington ABD, Pekin Çin ve Singapur’da Daimî Uluslararası Temsilcilikleri bulunmaktadır.

Türkiye’deki sivil havacılık otoritesi olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Türkiye Avrupa Birliği üyesi olmadığı için EASA’ya doğrudan üye değildir ve söz hakkı bulunmamaktadır. Ancak öncesinde JAA’ya üye olduğu için sadece EASA’nın verdiği sertifikaların, ülkemize bağlı birçok havacılık kuruluşuna verilmesini sağlamıştır.

Türkiye günümüzde EASA’nın Pan- European Partners (PANEP) topluluğunun ortaklarından biridir. Türkiye, EASA ile iş antlaşmaları yapmıştır ve birlikte teknik iş birliği aktiviteleri yürütmektedir.

Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC)

ECAC 1955 yılında birden fazla ülkenin d âhil olduğu uluslararası bir organizasyon olarak kurulmuştur. ECAC’ın merkez ofisi Fransa’nın Paris kentindedir. Ancak Genel Kurul Toplantıları her 3 yılda bir, ECAC’ın kurulduğu yer olan Strazburg’daki Avrupa Parlamentosu’nda yapılmaktadır. Günümüzde 44 üye ülkesi bulunan ECAC’ın 19 kurucu üyesi vardır ve Türkiye bunlardan bir tanesidir.

ECAC, Avrupa Komisyonu, ICAO ve JAA Eğitim Ofisi ile aktif bir iş birliği içinde çalışmaktadır. Buna ek olarak, kendisine üye olmayan ülkelerin sivil havacılık otoriteleri ile de sürekli iletişim hâlindedir.

Avrupa Hava Seyrüseferi Emniyeti Teşkilatı (EUROCONTROL)

İsminden de anlaşılacağı üzere EUROCONTROL, hava seyrüsefer yönetimini üzerine odaklanmış bir kuruluştur.

EUROCONTROL, 1960 senesinde kurulmuş, 1963 senesinde ise aktif olarak çalışmalarına başlamıştır. Günümüzde 41 üyesi bulunmaktadır. Türkiye, EUROCONTROL’e 30.11.1988 tarih ve 3504 sayılı Kanun ile 1 Mart 1989 tarihinden itibaren üyedir.

EUROCONTROL’ün esas amacı, tüm Avrupa hava sahasını tek bir bütün olarak ele alarak hava trafik hizmetini tek elden vermektir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)

SHGM 2005 senesinde özerk bir hâle gelmiştir.

Günümüzde ülkemizin sivil havacılık otoritesi olan SHGM’nin temeli 1954 senesinde Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulan Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı olmuştur. 1987 senesinde ise daire başkanlığı titrinden kurtulup Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü olarak hizmet vermeye devam etmiştir.

Havacılık Emniyeti Yasal Mevzuatları

Türkiye’de sivil havacılık sektörünün ulusal ve uluslararası mevzuatlar kapsamında düzenlenmesinden sorumlu olan SHGM, 2012 yılında hayata geçirdiği 46 yasal düzenleme ile sivil havacılık tarihinde en kapsamlı mevzuat çalışmalarını yürürlüğe geçirmiştir. Türkiye, sivil havacılık faaliyetlerinin özel sektöre açılmasının ardından on yıllık bir zaman diliminde 172 sivil havacılık mevzuatı yayınlamıştır.