Hijyen ve Hijyen ile İlgili Temel Kavramlar
Hijyen, genel anlamda sağlıkla ilgili kuralları koyan, toplumun teknik, ekonomik, toplumsal yaşam imkânlarına ve diğer özelliklerine göre bu kuralların en iyi şekilde nasıl uygulanabileceğini araştıran ve toplum şartlarına göre revize ederek yol gösteren bir hekimlik dalıdır.
Hijyenin sağlığa zarar veren unsurlardan kaçınmak ve hayatını korumak içgüdüsü ile hayatını devam ettirmeye çalışan ilk insanla beraber var olduğu söylenebilir.
Anadolu’da Selçuklular zamanında yapılan hanlar, hamamlar ve çeşmeler Türklerin sağlığa ne kadar önem verdiğinin açık göstergeleridir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde sağlık hizmetleri daha da ileri bir noktaya taşınarak içme suları, gıda denetimi, kanalizasyon, ölülerin gömülmesi gibi konularla da ilgilenilmiş, bu konularla ilgili kurallar ve tüzükler geliştirilmiştir.
Hijyen; herhangi bir ortam, kişi ya da gıdanın sağlıklı olma hâli ve bu durumun devam ettirilebilmesi maksadıyla alınması gereken tedbirler bütünüdür.
Sanitayon ortamın hastalık yapabilecek mikroorganizmalardan arındırılması maksadıyla yapılması gereken işlemleri sağlık ve temizlik kurallarına uygun bir şekilde yapmaktır.
Temizlik, herhangi bir yüzey üzerinde bulunabilen her türlü gözle görülebilir kirlilik unsurlarının ortamdan uzaklaştırılmasıdır.
Temizlik aşamasından sonra insan sağlığına zararlı olabilecek mikroorganizmaların inaktif hale getirilmesi ve uzaklaştırılması maksadıyla yapılan işlemlere dezenfeksiyon, bu maksatla kullanılan maddelere de dezenfektan adı verilmektedir.
Gıdalarda bulunmaları arzu edilmeyen maddeler veya mikroorganizmaların herhangi bir şekilde gıdalara bulaşmasına kontaminasyon adı verilmektedir.
Mikrobiyal açıdan temiz bir yiyeceğe temiz olmayan başka bir yiyecekten, personelden, kullanılan araç gereç veya ekipmanlardan veya ortamdan mikroorganizma bulaşmasına çapraz bulaşma adı verilir.
Bireylere ulaşacak her türlü yiyecek içecek, ilaç, mal ve hizmetin hijyenik şartlarda üretilebilmesi ve sunulabilmesi için uyulması gerekli kurallar, yönetim ve standardizasyon sistemleri oluşturulmuştur. Hijyen işte bu sistemlerde personel hijyeni, hizmet ve/veya ürün hijyeni ile ortam hijyeni olmak üzere üç farklı şekilde değerlendirilmekte ve kontrol edilmektedir.
Yiyecek‐içecek hizmetlerinden faydalanmak üzere toplu tüketim yerlerine ve turizm işletmelerine gelen konukların sağlığının korunması ancak servis ve mutfak bölümünde hijyen ve sanitasyon kurallarına azami derecede uyulması ile mümkündür.
Etkin bir sanitasyon programı işletmelerin yasal prosedürlere uyum sağlamlarını kolaylaştırır. Ayrıca denetimlerin çok daha kolay, basit ve modern bir şekilde gerçekleştirilmesine imkân sağlar.
Etkili bir sanitasyon programı işletmelerde olabilecek kazaları, faciaları önlemek açısından önemlidir. Gıda kaynaklı hastalıkların bu sayede kontrol edilebilir.
Etkin bir sanitasyon programı ile mikroorganizmaları kontrol altına almak yada kabul edilebilir limitlere düşürmek suretiyle ürün kalitesi artırılabilir, kalitede süreklilik sağlanabilir ve ürünlerin raf ömrü artırılabilir.
Bireyin ve toplumun sağlığını ilgilendiren konularda dikkatli ve duyarlı olunması, sağlığa zararlı olabilecek etkenleri ortadan kaldırmaya azami düzeyde özen gösterilmesi gerekir. Özellikle toplum sağlığı ile yakından ilgili olan turizm, hizmet, yiyecek ‐ içecek gibi sektörlerde görev alan kişilerin bu özeni daha fazla göstermeleri gerekmektedir.