Gelişimsel Değerlendirme

Çocuğun gelişim sürecine destek olunabilmesi için gelişimsel özelliklerinin farkında olunması gerektiği üzerinde önemli bir görüş birliği mevcuttur. Çocuğun gelişimsel özelliklerinin farkında olabilmek için ise bu özellikler hakkında çeşitli yöntem, teknik ve araçlar kullanarak veri toplamak bir başka ifade ile çocuğun gelişimini değerlendirmek gerekmektedir. Çocuğun gelişimsel özellikleri ile ilgili veri elde edebilmek amacıyla kullanılan bu çeşitli yöntem, teknik ve araçlar karşımıza “gelişimsel değerlendirme” kavramını çıkarmaktadır. Gelişimsel değerlendirme kavramını tartışmadan önce gelişim kavramının açıklanması gerekmektedir.

Gelişim ve Gelişim Alanları

Gelişim, en genel hâli ile döllenme ile başlayan ve yaşam boyu devam eden bir değişme örüntüsü olarak kavramsallaştırılabilir. Çok boyutlu bir varlık niteliği taşıyan bireyin, gelişim süreci içerisinde meydana gelen değişimler farklı alanlarda gözlenebilmektedir. Bir başka ifade ile birey gelişim sürecini farklı alanlar bağlamında sürdürmektedir. Bireyin gelişimini sürdürdüğü, gelişim ve değişimin gözlenebildiği bu alanlar “gelişim alanları” olarak tanımlanmaktadır.

Normal Gelişim ve Gelişim Problemleri

Gelişim serüveni içerisinde çocukların bir kısmı gelişimsel açıdan “normal” olarak değerlendirilebilirken bazıları akademik, sosyal ve psikolojik uyumlarını olumsuz etkileyecek çeşitli gelişimsel problemler yaşayabilir ve desteğe ihtiyaç duyabilirler.

Normal Gelişim

Bir çocuğun “normal” olarak gelişim göstermesi çocuğun gelişim seyrinin akranları ile tutarlı olmasını ifade etmektedir. Bir başka ifade ile normal gelişim gösteren bir çocuk tipik bir gelişim seyri sürdürmektedir. Ayrıca normal gelişim gösteren bir çocuğun gelişimsel süreç içerisinde elde ettiği büyüme, gelişim ve öğrenme çıktıları akranları ile benzerlik göstermektedir.

Gelişim Problemleri

Normal gelişim gösteren çocukların yanında bazı çocuklar ise gelişimsel süreç içerisinde çeşitli gelişim problemleri yaşayabilmektedir. Yaşanan bu gelişim problemleri çocuğun gelişimsel seyrini akranlarından farklılaştırabilmektedir. Alan yazında (i) gelişimsel gecikme, (ii) gelişimsel gerileme, (iii) gelişimsel sapma ve (iv) gelişimsel bozukluk olmak üzere dört gelişimsel problem tanımlanmaktadır.

Gelişimsel Değerlendirme: Tanımı, İşlevi ve Önemi

Çocuğun gelişim sürecinin her yönden desteklenebilmesi için onun tüm özelliklerinin objektif biçimde değerlendirilmesi gerektiği ve çocuğa yardım edebilmenin ancak onun bütün yönleriyle tanınabildiği durumlarda mümkün olduğu ifade edilmektedir. Bu noktada ailede anne -babaların, okulda ise öğretmenlerin ve çocuğun eğitim ve gelişim sürecinde yer alan diğer paydaşların çocuğun sağlıklı gelişim sürecine destek olabilmeleri için onun gelişimsel özelliklerinin farkında olmaları gerekmektedir. Bir başka ifade ile çocuğun gelişimsel özelliklerini, güçlü ve zayıf yanlarını dikkate almadan onun gelişim sürecine destek olabilmek tam olarak mümkün gözükmemektedir. Bu durum karşımıza “gelişimsel değerlendirme” kavramını çıkarmaktadır. Gelişimsel değerlendirme en genel ifade ile çeşitli yöntem, teknik ve araçlar kullanarak çocuğun gelişimsel özellikleri hakkında veri toplamak olarak tanımlanabilir.

Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Gelişimsel Değerlendirme Araçları

Çocuğun gelişimsel süreci, farklı alanlardaki mevcut gelişimsel durumu ve yaşadığı gelişimsel problemler ile ilgili veri elde edebilmek amacıyla çeşitli değerlendirme yaklaşım, yöntem ve araçlarından yararlanılabilmektedir. Bu noktada çocuğun gelişimsel özelliklerinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek çeşitli değerlendirme araçları mevcuttur. Bu araçlardan bazıları aşağıda kısaca tanıtılmıştır.

Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE)

AGTE ile temel olarak 0 -6 yaş (72 ay) arasındaki çocukların gelişimsel açıdan değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu bağlamda AGTE ile 0 -6 yaş arasındaki çocukların genel gelişimlerinin yanı sıra (i) dil becerileri ve bilişsel beceriler, (ii) ince motor beceriler, (iii) kaba motor beceriler, (iv) sosyal beceriler ve öz -bakım becerileri olmak üzere dört beceri alanına ilişkin veri elde edilebilmektedir.

Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEDA)

GEDA ile AGTE’nin hedef grubuna benzer şekilde 0 -72 ay arasındaki bebek ve çocukların gelişimi (i) psiko -motor gelişim, (ii) bilişsel gelişim, (iii) sosyal - duygusal gelişim ve (iv) dilgelişimi olmak üzere dört temel alan bağlamında değerlendirilmektedir.

Marmara Gelişim Ölçeği (MGÖ)

MGÖ ile çocuğun gelişimi, (i) bedensel gelişim, (ii) öz -bakım becerileri, (iii) duygusal gelişim, (iv) sosyal gelişim, (v) dil gelişimi ve (vi) zihinsel gelişim olmak üzere altı alt alan temel alınarak ölçülmektedir.

Denver -II Gelişimsel Tarama Envanteri (DENVER -II)

DENVER -II ile bebeğin veya çocuğun gelişimi (i) kişisel -sosyal gelişim alanı, (ii) ince motor gelişim alanı, (iii)dil gelişimi alanı ve (iv) kaba motor gelişim alanı olmak üzere dört alt alan bağlamında ölçülmektedir.

Bayley -III Bebeklerin ve Küçük Çocukların Gelişimi Ölçeği (BAYLEY -III)

BAYLEY -III ile çocuğun gelişimi, (i) bilişsel gelişim, (ii) dil gelişimi, (iii) motor gelişim, (iv) sosyal -duygusal gelişim ve (v) uyumsal gelişim olmak üzere beş boyut halinde ölçülmektedir.

Vineland Uyum Davranış Ölçeği (VUDÖ)

VUDÖ ile çocuğun gelişimi iletişim, günlük yaşam, sosyalleşme ve motor beceriler olarak kavramsallaştırılan dört alan bağlamında değerlendirilmektedir. Bu dört alt alan puanlarının birleşiminden ise uyum davranış bileşkesi toplam puanı elde edilebilmektedir.

Vineland Sosyal -Duygusal Erken Çocukluk Ölçeği (VSD -EÇÖ )

Çocukların sosyal -duygusal gelişimlerinin değerlendirilmesi amacıyla kullanılan Vineland Sosyal -Duygusal Erken Çocukluk Ölçeği VSD -EÇÖ ile çocuğun sosyal -duygusal gelişimi (i) kişilerarası iletişim becerisi, (ii) oyun ve boş zaman becerisi ve (iii) uyum sağlama becerisi olmak üzere üç alt boyut bağlamında değerlendirilmektedir.