Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar

Ölçme, insanların günlük hayatında önemli bir yer tutar. Hemen her zaman günlük işlerimize ilişkin birçok kararlar alırız. Bu kararların çoğu ölçme sonuçlarına dayanır. Yine birçok şeyin miktarı ya da sayısal büyüklüğü hakkında fikir sahibi olmak için ölçmeye, ölçme araçlarına ve onun standart birimlerine başvururuz. Bu açılardan bakıldığında, ölçme aslında bize hiç yabancı olmayan bir kavramdır. Ölçme, hayatımızı ve belli işler üzerinde anlaşmamızı kolaylaştırır.

Ölçme, herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayı veya sıfatlarla ifade etmektir. Ölçmede eşyanın, olayların veya insanların ölçmeye konu olan niteliklerinin gözlenmesi, sayılması veya bir ölçme aracıyla karşılaştırılması; ölçme işleminin sonunda da, ölçme konusu niteliğe bir sayı, bir derece veya bir sıfatın karşı getirilmesi vardır.

Ölçme sonucu elde edilen sayı veya semboller ölçüm olarak isimlendirilir. Sınavdan alınan 60 puan, ağırlık olarak ifade edilen 70 kg, uzunluk olarak ölçülen 150 cm bir ölçümdür.

Ölçme işleminin nasıl yapılacağını ifade eder. Yapılacak olan bir sınavda her bir sorunun kaç puana karşılık geldiğinin belirtilmesi ölçme kuralıdır.

Ölçüt bize değerlendirmeyi neye göre yapacağımız belirtir. Değerlendirme yaparken ölçümlerin başarılı veya başarısız sayılabilecek bir performansı ifade etme durumunu bize ölçütler yansıtır. Ölçütler değerlendirme yapmada uyulacak kurallar olarak algılanabilir. Anlaşılacağı üzere ölçüt; ölçümler hakkında bir karara varırken kullanılan kriterlerdir.

Bir durumdan diğerine farklı değerler alabilen özellikler değişkendir. Değişkenler yapılarına veya özelliklerine göre nicel ve nitel olarak sınıflandırılırlar. Değişkenler aldıkları değerlere göre sürekli veya süreksiz olarak sınıflandırılırlar. Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa bu durumda bağımsız ve bağımlı değişken olarak sınıflandırılır.

Ölçülen özelliğin en küçük parçasına birim denir.

Ölçme, doğrudan, dolaylı ve türetilmiş ölçme olmak üzere 3’e ayrılır. Ölçmeye konu olan özellik ile ölçme aracının özelliği aynıysa yapılan ölçmeye doğrudan ölçme denir. Bazı durumlarda bir özelliğin doğrudan ölçülmesi mümkün değilken başka bir özellik yardımıyla veya ilgili özelliğin varlığına ya da yokluğuna gösterge olabilecek bir araçla ölçümler yapılır. Türetilmiş ölçme iki veya daha fazla değişken ve bu değişkenler arasındaki ilişkiye dayanan ölçmedir.

Ölçmede sıfır noktası ölçme işinde veya ölçekleme tekniklerinde bir başlangıç noktasını ifade eder. Doğal sıfır, bir değişkenin gerçek anlamda yokluğunu ifade eden sıfırdır. Eğitimdeki ölçmelerde, genellikle değişkenin hangi miktarına ya da hangi durumlarına sıfır değerinin atanacağı uzman kişilerce tanımlanmıştır. Burada ifade edilen sıfır gerçek anlamda yokluğu ifade etmemektedir. Bu sıfıra da tanımlanmış sıfır denir.

Ölçme araçları, başlangıç noktaları ve birimlerinin nasıl olduğuna göre değişik gruplara, tiplere ayrılır. Bunlar; sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve oranlı ölçeklerdir.

Değerlendirme, ölçümlerden bir anlam çıkarmak ve ölçülen nesneler hakkında bir değer yargısına ulaşmaktır. Değerlendirme, kullanılan ölçüte göre ve kullanılış amacına göre çeşitlilik göstermektedir. Ölçütüne göre değerlendirme mutlak ve bağıl değerlendirmedir. Amacına göre değerlendirme ise tanıma ve yerleştirmeye yönelik, biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik, düzey belirlemeye yönelik değerlendirme olmak üzere üçe ayrılır.