Engelli Bireylerin Katıldıkları Bazı Spor Branşları ve Spor Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Engelli Bireylerde Spor ve Önemi

Engellilik bireyin ve ailesinin seçimleri dışında olan ve bireyi psikolojik, sosyolojik ve fiziksel yönden hayat boyu etkileyen, sosyal hayatta kendisine atfedilen rollerde yetersizlik ve eksiklik yaşamasına sebebiyet veren bir durumdur. Son yıllarda yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde sportif aktivitelerin hem sağlıklı bireyler açısından hem de engelli bireyler açısından oldukça faydalı olduğu görülmektedir. Özel gereksinimli bireylerin topluma kazandırılmaları, yeteneklerinin keşfedilmesi, bireysel becerilerin gelişiminin desteklenmesi için ayrıca rekreatif etkinlikler ile terapi tedavi aracı niteliğinde olması bu bireyler için oldukça önem arz etmektedir. Spor, engelli bireylerin hayatında önemli ölçüde etkilidir.

Engelli Bireylerin Katıldıkları Spor Branşlarından Bazıları

Atıcılık; Paralimpik bir branşlar arasında yer alan atıcılık sporuna tekerlekli sandalye de veya ayakta katılım sağlanabilir. Hem erkekler hem de bayanlar yarışmalara katılabilir. Ampute olanlar, spinal kord yaralanmaları olanlar, SP’liler veya inme geçirenler bu atıcılık yarışmalarına katılabilir.

Tekerlekli sandalye tenis; Dünya’ da ilk kez 1976 yılında spinal kord yaralanması olan Brad PARKS tarafından oynanmıştır. Normal tenis sahasında, oyunda aynı raketler ve aynı toplar kullanılmaktadır. Oyun kurallarındaki tek istisnai durum topun yerde iki kez sekmesidir. Kullanılan tekerlekli sandalyeler basketbolda kullanılan tekerlekli sandalyelerin aynısı olmakla birlikte, sadece ön korumaları yoktur.

Tekerlekli sandalye basketbolu; Basketbol oyun kurallarının bedensel engelli bireyler için uyarlanmış hali olarak karşımıza çıkmaktadır. Tekerlekli sandalye basketbolunda özel bireyler oturdukları tekerlekli sandalyenin tekerleğini çevirerek hareket ederler ve ribaunt alma, takım arkadaşına pas verme, başın üstünden şut atma gibi aktiviteler ile karakterize olmuştur.

Yüzme; Hem erkek hem de kadın sporcuların serbest, kurbağalama, sırtüstü ve kelebek stillerinde yarıştıkları branştır. Uluslararası Paralimpik Komitesi tarafından yönetilmekte ve IPC yüzme teknik komitesi tarafından koordineli bir şekilde organize edilmektedir.

Triatlon; Triatlon branşında sporcular 3 ayrı kategoride mücadele ederler. Yarışma 750m yüzme, 20 km bisiklet ve 5 km koşu parkurunun birleşiminden oluşur. İlk kez 2016 Rio Paralimpik oyunlarında oynanılmıştır.

Tekerlekli sandalye rugby ; 1996 Atlanta Paralimpik Oyunlarında ilk olarak gösteri halinde sunulduktan sonra 2000 Sydney Paralimpik oyunlarında ise bir spor branşı halinde mücadele edilmiştir. Kadın ve erkek karışık olarak oynayabilir. Basketbol ve Hentbol karışımından meydana gelen paralimpik branşta tüm engel grupları yarışabilir.

Masa tenisi; Görme engelli bireylerin haricinde tüm engel grupları ayakta veya oturarak yarışabilirler. Bireysel, çiftler veya takım halinde oynanılır. Her set 11 puandan oluşur 5 set üzerinden oynanılır.

Badminton; Ülkemizde bedensel engelliler badmintonu 2009 yılı itibariyle başlamış olan yeni bir branştır. Badmintonda resmi yarışmalar kapalı alanlarda oynanır. Ayakta oynanan Bedensel Engelli Badminton müsabakalarında, Badminton kortu 13,40 m uzunluğundadır.

Torball; Görme engelli erkek ve kadınlar tarafından oynanan bir oyundur. Bu oyun spor salonunda üçer oyuncudan oluşan iki takımla oynanır. Dikdörtgen sahanın dar taraflarında birer kale vardır.

Para Buz Hokeyi; Bedensel engelli alt ekstremitelerinde yetersizlik ya da engelleri bulunan kadın ve erkek sporcular tarafından yapılan bir spor branşıdır.

Para Dresaj; Serebral Palsi grubunda yer alan özel gereksinimli bireylerin 1984 yılında Yaz Paralimpik Oyunlarında katılımı ile ilk kez gerçekleşmiştir. 1996 yılında ise görme engelli sporcular ile bedensel engelli sporcular Yaz Paralimpik Oyunlarında ilk kez aynı takımda yarışma fırsatı bulmuşlardır.

Tekerlekli sandalye curling; Sporcular alt ekstremitelerinde amputasyonları bulunan, serebral palsisi bulunan, ya da multiple sklerozu bulunan kadın ve erkek sporculardan oluşmaktadır. Buz zeminde granit taşla oynanılan bu spor branşında amaç taşı sürükleyerek ev denilen alanda olmasını sağlamaktır.

Para alp disiplini; Para Alp Kayağı, dirsekli kayak, oturmalı kayak ve tekli kayaktan oluşmaktadır. Evrensel bir branş olan Para Alp Kayağı oldukça popülaritesi yüksek olup 6 alt disiplinden oluşmaktadır. Alp Disiplini Kayak, Slalom, Büyük Slalom, Süper- G, Süper Kombine ve takım aktivitelerinden oluşmaktadır.

Sporcuların Sınıflandırılması; Spor branşlarının her biri birbirinden farklı beceriler istemesi sebebi ile özel gereksinimli bireyler her sporu yapamayabilirler. IPC sınıflandırma sistemi bu dezavantajlılığın önüne geçerek spor branşlarını engel gruplarının yapabileceği şekilde sınıflandırmıştır. Yani sporcular engel durumlarına göre spor branşı seçmektedirler. Sporcular sınıflandırılırken değerlendirme sürecinde 3 soru dikkate alınmaktadır: Sporcunun sahip olduğu engel durumu spor branşı için uygun mudur?, Sporcunun engel durumu sporun asgari sakatlık kriterlerini karşılıyor mu?, Sporcunun engel durumunu en iyi temsil eden spor branşı hangisidir?

Sporcunun engel durumu; Bozulmuş kas gücü, bozuk pasif hareket açıklığı, ekstremite eksikliği, bacak uzunluğu farkı, kısa boy, hipertoni, ataksi, atetoz, görme bozukluğudur.

Asgari Sakatlık Kriterleri ; Özel gereksinimli bir sporcunun hangi spor dalını yapabilecek kriterlere sahip olduğu ile ilgili bir durumdur.

Bu kritik durum ise bilimsel yönden sporcunun spor faaliyeti üzerinde engel durumunun etkisini içermektedir.

Sporcuların değerlendirilmesi; Bazen bir sporcunun taşıdığı engel durumu ilerleyici özelliğe sahip ise ya da tıbbi durumu değişir ise tekrar değerlendirmesi yapılıp farklı sınıflarda sporcu yarışabilir.

Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar; Spor uzmanı özel bireyler ile çalışacak ise uygulamaları mutlaka bir doktor kontrolünde gerçekleştirmeli, özellikle aile iş birliği içerisinde yürütülmeli hareket serileri arasında ara dinlenmeler verilmelidir.