Engelli Spor Federasyonları ve İşleyişleri

Günümüzde yapılan kazılarda, engellilere ait ilk kalıntılar gün yüzüne çıkarılmıştır. Bulunan kalıntılar M.Ö. kırk beş bin (45.000) yıl öncesine ait olduğu düşünülmektedir. Eski Mısır'da engelliliğin oldukça önemsenmekte olduğu tarihi kayıtlarda yer almaktadır. Tek tanrılı dinlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, engelli insanlara bir kefaret aracı olarak şefkat, özen ve nezaketle davranıldı. İslamiyet’in gelmesiyle birlikte engelli bireylere haklar konusunda öncelikler verilmiştir. İslam diniyle birlikte her insanın eşitlik ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği ilk kez yazılı bir metinde görülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) - engelliliği üç ayrı kategoride ele almaktadır. Bunlar;

• Yetersizlik/Bozukluk (impairment)
• Özürlülük (Disability)
• Engellilik (Handicap)

Engellilere yönelik ilk ciddi spor faaliyetlerinin başlangıç süreci 1 Şubat 1945 olarak kabul edilmektedir. Spor dallarının, engelli sporcuların yapabileceği standartlara ulaşması uluslararası kuruluşların onayı ile gerçekleşmektedir.

Engelli sporcuların Paralimpik Oyunlarda yarıştıkları müsabakalar yaz ve kış oyunları olarak ikiye ayrılmaktadır. Kış ve Yaz Paralimpik Olimpiyatları dört yılda bir Olimpiyat Oyunlarının hemen arkasından yapılmaktadır. Ayrıca Deafolimpik oyunları da kış ve yaz olmak üzere iki kategoride yapılmaktadır. Herkes için spor, engellilerin spor ortamlarına entegre olarak katılımlarına desteklemiş ve engellilerin sunulan tüm hizmetlerden yararlanmalarının önünü açmıştır. Sporun engelli bireylere sosyal ve fiziki faydalarının her geçen gün arttığı bilinmektedir. Spor, engellilerin eğitiminde, bedensel ve ruhsal sorunlarının tedavi edilmesinde en büyük yardımcıdır. Engellilerin spor uygulamalarının faydalı etkileri, kendilerini, ailelerini, iş dünyasını ve içinde yaşadıkları toplumu doğrudan etkilemektedir. Engellilerin spor hakkını bir insan hakları sorunu olarak görenlerin sayısındaki artış ve farkındalığın artması kalkınmayı desteklemiştir. Engelli bireyler ne kadar gönüllü olarak spora katılsalar da spor yapabilmeleri için diğerlerine göre farklı olanaklar sağlanmalıdır. Spor, engellilere rekabet etme fırsatı da sunar. Engellilerin yaşamları boyunca aktif kalmalarına yardımcı olmak için spor müsabakalarına katılmaları önemlidir. Engelliler için sporun en önemli hedefleri rehabilitasyon ve sosyalleşmedir. Engelli sporu, rehabilitasyon amacıyla kullanılan tıbbi bir modelden, atletik başarıya odaklanma sürecinde çok sayıda organizasyon yapısından oluşan devasa bir ağa dönüşmüştür.

Engelli sporları, rehabilitasyon sporları, rekreasyonel faaliyetler veya engelliler ve engelli olma riski taşıyanlar için yarışmalara katılım gibi her türlü sportif faaliyeti kapsar.

Avrupa Birliğinde engelli sporu söyleminin geliştirilmesi, AB düzeyinde eğitim, bireysel sağlık, insan hakları, sosyal uyum, fırsat eşitliği ve fırsat gibi birçok politika yönünü etkileyen önemli bir konudur. Uluslararası Paralimpik Komitesi 22 Eylül 1989 yılında Almanya, Bonn merkezinde kurulmuş Paralimpik hareketin yönetim organıdır. Komitenin amacı yaz ve kış paralimpik oyunlarının yanı sıra Dünya Şampiyonları ve diğer paralimpik müsabakalarını düzenlerken engelli bireylerin sportif faaliyetlerini en üst düzeye çıkartmaktır. Uluslararası Paralimpik Komite (IPC) engelli olimpiyat oyunları organizasyonunun yetkili organıdır. Bölgesel Paralimpik Komiteler (NPCS), Paralimpik hareketin tanınırlık ve görünürlüğünü artırmak amacıyla Dünya Paralimpik Hareketi'nin kalkınma stratejisine uygun olarak bölgesel birimler kurar.

NPCS beş kıtada faaliyet göstermektedir: Afrika, Amerika, Asya, Avrupa ve Okyanusya. Her ülkenin IPC temsilcisi, o ülkenin resmi Paralimpik sporunun uluslararası temsilcisidir.

Türkiye Milli Paralimpik Komitesi, engelli sporunun ülkemizdeki uluslararası temsilcisidir. Dünya Engelliler Federasyonu, dünya genelinde engelli sporlarının yaygınlığını artırmak için IPC ve ISOD ile birlikte etkinlikler düzenlemektedir.

Türkiye Engelliler Spor Federasyonu Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde 21 Kasım 1990 tarihinde kurulmuştur. Federasyonun amacı "engelli sporcuların yaptığı tüm fiziksel aktiviteleri bünyesi altında toplamak ve geliştirmek, bu çalışmaları ulusal düzeyde yaygınlaştırmak, sporu rehabilitasyonun bir parçası haline getirmek ve engelli sporcular için gerekli araştırmaları planlamak ve uygulamak" olarak açıklanmıştır.

1997 yılında Türkiye Özürlüler Spor Federasyonu adını "Türkiye Engelliler Spor Federasyonu" olarak değiştirmiştir. 2000 yılında Türkiye Engelliler Spor Federasyonu; Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu, Türkiye İşitme engelliler Spor Federasyonu, Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu ve Türkiye Özel Sporcular Federasyonu olmak üzere dört ayrı federasyona ayrılmıştır.