Yetiştirme Sistemleri

Çiftleştirme; rastgele ve yönlendirilmiş çiftleştirme olarak ikiye ayrılır.

Melezleme genetik benzemeyenlerin çiftleştirilmesidir. Dar anlamda, iki farklı ırk veya aynı ırk içi hatlar arasındaki çiftleştirmeye melezleme denir.

Heterosis; melez yavruların ebeveynlerinin ortalama performanslarından daha yüksek performansa sahip olmasıdır. Melezlerde beklenen heterosis miktarı ebeveyn ırklarının lokus sayısına ve bu lokuslardaki ilgili allel frekansları arasındaki farka bağlıdır. Irklar veya hatlar arasında yapılan melezleme kalıtım derecesi düşük özelliklerde iyileştirme yapılmak için kullanılır.

Islah edilmek istenen popülasyonun, düzeltilmek istenen bir veya birden fazla özelliği için üstün genotipe sahip bir popülasyondan ırk veya hat (genellikle erkek) damızlık kullanımına ıslah melezlemesi denir.

Islah edilecek ırkın genetik yapısı, ıslah edici ırk tarafından büyük ölçüde kapatılacak veya çok düşük seviyeye indirilecek kadar devam edilirse bu tip melezlemeye çevrime melezlemesi denir.

Bu tip melezleme, melezlemede kullanılan her iki ırkta da bulunmayan özelliklerin yeni bir ırkta oluşturulması için yapılır.

Bu melezleme yöntemindeki amaç, heterosisten yararlanılarak hibrit hayvanlar elde etmektir. Bu tip melezlemede hem additif gen etkilerinden hem de additif olmayan gen etkilerinden yararlanılır.

Saf yetiştirme; benzeyenlerin çiftleştirilme yöntemidir. Tanım olarak aynı ırk veya alt ırk hayvanların kendi aralarında yetiştirilmelerine saf yetiştirme denir. Saf yetiştirmede genetik değimim seleksiyon yöntemi ile gerçekleştiğinden hedeflere ulaşmak uzun zaman alır. Saf yetiştirme, damızlık hayvan yetiştirme ve koruma amaçlı olarak kullanılır.

Dışından damızlık girişi olmayan sürülere kapalı sürü denir. Kapalı sürülerde generasyonlar ilerledikçe sürü içindeki hayvanların akrabalıkları artacaktır. Buna bağlı olarak genotipik varyasyon azalır. Bu uygulama melezleme yolu ile elde edilen yeni ırkların özeliklerini sabitlemek için uygulanır.

-Akrabalı yetiştirme gen çiftlerinin homozigot hâle gelmesine neden olur. Bu istenmeyen resesif gen etkilerinin görülme sıklığını artırır. Buna bağlı olarak sürü içindeki bireylerde dejenerasyon meydana gelir. Kalıtım derecesi düşük özelliklerde gerileme görülür. Bu duruma akrabalı yetiştirme depresyonu adı verilir.

Akrabalı yetiştirme, aralarında akrabalık ilişkisi olan hayvanların çiftleştirmesi sonucu olur. Hayvanların pedigri bilgilerinden yararlanılarak akrabalık katsayısını hesaplayabiliriz. Ortak ata ile ebeveynler arasındaki generasyon sayısı arttıkça, akrabalı yetiştirme oranına olan katkısının azalır.

Pedigrileri incelendiğinde geriye doğru 5 generasyon kadar ortak ebeveynlere sahip olan ve bu nedenle genetik yapıları birbirine benzeyen hayvanlar akrabadırlar. Akrabalı yetiştirme daha çok tavuklarda ve domuzlarda kullanılan yetiştirme sistemidir. Akrabalı yetiştirme; popülasyonda istenmeyen resesif genleri ayıklamak, homozigotluğu artırarak propotensi artırmak, uniform yavrular elde etmek amacı ile uygulanır.

Geriye doğru ikinci kuşakta ortak ebeveyni bulanan yetiştirme şeklidir yakın akrabalı yetiştirme denir. Uzak akrabalı yetiştirme ise üvey kardeşler, büyük ebeveyn ile torunlar arasındaki çiftleştirmeler şeklinde uygulanır. Aynı ırk veya alt ırk üyesi akraba olmayan hayvanlar arasındaki çiftleştirmedir akraba dışı yetiştirmedir.

Kan tazeleme; bir popülasyonda akrabalı yetiştirmeden kaynaklanan akrabalı yetiştirme depresyonu görüldüğünde aynı ırka ait ancak aralarında akrabalık ilişkisi olmayan damızlık hayvanların kullanılamsı yöntemidir.