Seleksiyon

Seleksiyon iki farklı çeşitleri vardır. Bunların ilki doğanın seçici güç olduğu doğal seleksiyon dur. İkincisi ise insanlar tarafından bazı hayvanların üremesine izin verilirken bazılarının üremesinin şansı verimemesine yapay seleksiyondur.

Fenotip hayvanlar üzerinde gözleyebildiğimiz ve ölçebildiğimiz özelliklere denir. İyileştirilmek isteten bir özelliğin ıslah edilebilmesi için fenotipik varyasyona ihtiyaç vardır. Ayrıca fenotipik varyasyonun kaynağı genotip olmasıdır. Verim özellikleri kantitatif özelliklerdir ve bu özellikler genetik ve çevresel faktörlerin etkisi altındadır. Ebeveynlerden yavrularına geçen özellikler kalıtsal özelliklerdir. Seleksiyonda kullanılan gen etkileri additif genlere ait olanlardır.

Kalıtım derecesi additif genlerden kaynaklanan varyasyonun fenotipik varyasyona oranıdır. Seleksiyon farkı; damızlık olarak seçilen hayvanların ortalama genetik değerleri ile seçildikleri popülasyonda bulunan bütün hayvanların ortalama genetik değerleri arsındaki farktır. Generasyon aralığı ise yavruları doğduğunda ebeveynlerinin ortalama yaşlarıdır. Seleksiyonla elde edilecek genetik ilerleme hesaplanırken kalıtım derecesi, seleksiyon farkı ve generasyon aralığından faydalanılır. Genetik ilerlemenin fazla olması için kalıtım derecesinin ve seleksiyon farkının yüksek, generasyon aralığının ise düşük olması istenir.

Seleksiyon metotları iyileştirilmek istenen özellik sayısına göre iki farklı sınıfa ayrılır. Bunlar tek verim özelliği için yapılan seleksiyon ve birden fazla özellik için yapılan seleksiyondur.

Tek verim özeliğine göre yapılan seleksiyon ise kullanılan bilgi kaynağına göre iki başlık altında toplanır. Bunlardan ilki fertlerin kendi fenotiplerine göre yapılan seleksiyondur. Bu yöntemin kullanılabilmesi için iyileştirilmek istenen özelliğin kalıtım derecesinin yüksek olması gerekmektedir. İkincisi ise akrabaların fenotipik değerlerine göre yapılan seleksiyon yöntemidir. Akraba bilgilerinden yararlanılarak yapılan seleksiyon kalıtım derecesinin düşük veya yüksek olması, ele alınan özeliğin belirlenme şekli gibi farkı durumlar için geliştirilmiş birçok seleksiyon yöntemleri vardır.

Hayvan yetiştiriciliğinde karlılık üzerine etkili birçok özellik vardır. Genetik olarak iyileştirilmek istenen özelliklerin kalıtım dereceleri, özellikler arasındaki genetik korelasyonlar, bu iyileştirmeyi yapmak için ön görülen zaman gibi faktörler dikkate alınarak farklı seleksiyon yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin ilki olan Teksel seleksiyonda iyileştirilmek istenen her özelliklerden biri için seleksiyon yapılırken diğer özellikler dikkate alınmaz. Ele alınan ilk özellik için seleksiyon, hedefe ulaşılıncaya kadar devam eder. Daha sonra diğer özelliğin ıslahına çalışılır. Bağımsız ayıklama seviyelerinde ise her özellik için bir baraj değer belirlenir ve bu barajların tümünü geçen hayvanlar damızlık olarak seçilir. Son olarak yöntem ise indeksi yöntemidir. Bu yöntemde iyileştirmek istenen her özellik için bir ağırlık değeri hesaplanır ve bu değer damızlık değeri ile çarpılır. Bütün özellikler için bu işlem yapıldıktan sonara hepsi toplanarak o hayvan için bir indeks değer hesaplanır.

Dolaylı seleksiyon, erken yaşlarda belirlenebilen veya belirlenmesi zor olan özellikler için uygulanan bir yöntemdir. Bu seleksiyonun başarılı olması için ıslahına çalışılan özellikler arasında fenotipik ve genotipik korelasyonun olması gereklidir.