Yönetimde Problem Çözme

Problem Kavramı

Problem kelimesi Latince kökenli olan “Problema” sözcüğünden gelen kavramdır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde ise problem kelimesi “teoremler veya kurallar yardımıyla çözülmesi istenen soru, mesele, sorun” olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde problem kavramı yerine türetilmiş bir kelime olan sorun kelimesi ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Sorun kelimesi ise araştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken durum, mesele, problem olarak tanımlanmaktadır.

Problem Çözme Kavramı

Problem çözümü ise bireyin yaşantısında kazandığı bilgiler yardımıyla güçlükleri aşmasıdır. Giderilmek istenen her güçlük, bir problemdir ve insana fiziksel veya bilişsel rahatsızlıklar verir. Bu durumda problemin varlığı insanları rahatsız eder.

İnsanlar, hayatları boyunca birçok problem çözme durumuyla karşılaşır. Ne zaman ne giyineceği, nereye nasıl gidebileceği, ne zaman ne yiyebileceği, nereden ve ne satın alacağı, insanlara ne konuşup kendini nasıl ifade edeceği, nasıl davranacağı, seçenekler karşısında nasıl karar vereceği gibi durumlar insanlar için problem durumlarıdır. Bu durumlar karşısında bireyler öz farklılıklarından ötürü değişik tepkiler verebilir ve davranabilirler.

Problem çözmek, belirlenmiş bir amaca ulaşabilmek bakımından ortaya çıkan sorunların ortadan kaldırılması için bilişsel ve psikolojik olgular içeren bir dizi eylemdir.

Problem çözme; sorunlu bir durumla başa çıkabilmek için etkili tepki seçenekleri oluşturma ve bunların en uygun olanından birini tercih etmeyi içeren bilişsel ve davranışsal süreçtir.

Etkili problem çözümü için zeka, stres ve dışadönüklük önemli belirleyicilerdir. Problem çözmeyi öğrenmekse çözüm sürecini hızlandıracak bilişsel ve deneyimsel bir süreçtir. Problem çözmeyi öğrenmek için “durumluk kaygı” önemlidir. Problem ile karşılaşan kişide kaygı düzeyi yükseldiği için problemleri etkili bir biçimde çözebilme olasılıkları yüksektir.

Newen -Simon, problem çözmede iş, çevre ve problem uzayı kavramlarının önemi üzerinde durmaktadır. Problemin iş ile çevrenin ilişkisinden meydana geldiğini ifade eder. Bu iki ilişki arasında bireyin problem çözmeyi öğrenmesini etkileyen etmenler vardır. Enç, bunları şöyle sıralamaktadır:

• Gelişim ve olgunlaşma düzeyi,
• Yetenek düzeyindeki ayrıcalıklar,
• Güdülenme,
• Yetişilen sosyo-ekonomik çevre,
• Alınan eğitim ve öğretim.

Heppner ve Krauskopf, problemin oluşturduğu tehlikeleri küçümseyen algısal hazırlıkla, problemi zihinsel olarak yeniden yapılandırma ya da problemler ile başa çıkmanın verdiği kaygıdan mantıki bahaneler bularak kurtulma stratejilerinin problemle başa çıkabilme yolları olduğunu ileri sürmüşlerdir. Heppner ve Krauskopf’un bir başka bilişsel başa çıkma stratejisi ise grup üyelerinin kendilerine öz değerleriyle rehberlik veya hakemlik edebilmeleriyle ilgilidir.

Gruplarda Problem Çözme

Yönetici veya grup üyesi süreç içerisinde birçok problemle karşı karşıya kalabilir. Bu problemlerin kaynağı ne olursa olsun sonuçları olumsuz olması durumunda potansiyelin ortaya çıkmasına engel olabilir ve çevre ile ilişkiler bakımından negatif durumların oluşmasına neden olabilir.

1. Basamak: Grup üyesinin problemini anlamak. Bu basamak; problemin tespiti için öncelikle yorum yapmadan, aktif bir şekilde dinlemek ve kişinin kafasındaki tüm objektif olarak idrak edebilmektir. Grup üyesinin kiminle ya da ne ile ilgili bir problemi olduğunu anlayabilmektir.

2. Basamak: Grup üyelerinin problemlerini açık ve net olarak ortaya koyabilmeleri için bir toplantılar düzenlemek. Burada grup liderine önemli görevler düşmektedir. Üyelerin birbirlerini yargılamaması ve olayları üçüncü kişililerin bakış açılarıyla değerlendirecek bir ortam oluşturması gerekmektedir

3. Basamak: Koçluk becerisi. Grup üyeleri problem çözüm sürecinde yardıma ihtiyaç duyduğunda yöneticinin sergilemesi gereken en önemli beceri, “koçluk becerisi”dir. 4. Basamak: Sonuç üzerinde hemfikir olmak. Grup üyelerinin problemi etkin bir şekilde çözebilmeleri için gerekli desteğin verilmesi, en uygun çözüm yolunun ne olacağı konusunda aynı görüşleri paylaşması esastır. Problemleri başladığı aşamada çözebilmek ve üst basamaklara çıkmasına engel olmak çok önemlidir.

5. Basamak: Problemin örtbas edilmemesi ve açıkça tartışmaya açılması. Muhtemel problemlerin sebeplerinin tekrar ortaya çıkartılması, tartışılması, değerlendirilmesi ve bu sayede gelecekte ortaya çıkabilecek problemlere karşı önleyici tedbir alınması sağlanacaktır.

6. Basamak: Problemin çözüm sürecinde grup üyelerinin sorumlulukları ve rollerinin değerlendirilmesi; rollerin etkinliği üzerinde tartışılması gerekir. Burada grup üyelerinin rolleri, sorumlulukları ve rollerin etkililiği değerlendirilir.