Kentsel Dönüşüm Olgusu

Özellikle Batı Avrupa’da II. Dünya Savaşı’nın izlerini silmek ve yıkılan alanları yeniden kazandırmak amacıyla kentlere müdahaleyi içeren kentsel dönüşüm projeleri, temelde kentlileri göz önünde bulundurarak yaşam alanlarında iyileştirme yapma kaygısıyla oluşturulmuştur.

II. Dünya Savaşı sonrasındaki olumsuz görünümü ve yıkımı ortadan kaldırmak için Avrupa'da birçok kentin yeniden inşa edilmesi planlanmıştır. Hemen hemen yaşanmaz hāle gelen kentlerde yerinde dönüşüm hedef alınarak yeniden yapılandırmaya gidilmiştir. Konut alanları o bölgede yaşamakta olanların daha iyi barınma koşullarına sahip olmaları açısından yeniden inşa edilmiş ve parklar, yollar ve diğer hizmet binaları da aynı şekilde II. Dünya Savaşı öncesinde var oldukları kentsel alanlarda yeniden yapılandırılmıştır.

Kentsel dönüşüm projelerinin uygulandığı alanlar işlev ve kaybı ve bozulmaya bağlı olarak; konut alanları, kent merkezleri, sanayi bölgeleri, liman ve dok alanları, deprem ve doğal afetlere dayanıksız alanlar, yıkılmaya yüz tutmuş eski binalar şeklinde sıralanabilir.

Kentlerde yaşanan dönüşümler kimi zaman mekân ve yaşam kalitesini arttırma şeklinde ortaya çıkarken; kimi zaman da mekânın ekonomik, sosyal, çevresel ve fiziksel bozulması olarak yaşanmaktadır.

Kentsel dönüşüm projeleri; bozulma, çökme, köhneme olan kentsel alanın ekonomik, sosyal, fiziksel, çevresel ve kültürel koşullarının kapsamlı ve bütüncül bir anlayışa iyileştirilmesine yönelik olarak hayata geçirilen uygulamalardır.

Kentsel dönüşüm projelerinin temel amacı genellikle, bozulan ve işlevi değişen kentsel mekanların yeni işlevler kazandırılması amacına ve kentsel yaşam kalitesinin arttırılmasına yönelik olarak yeniden planlanmasını içermektedir.

Kentsel dönüşüm mevcut kent yapısının yenilenmesi için yapılan uyguları kapsayan genel bir ifadedir. Başka bir deyişle; yıkıp yeniden inşa etme, bina ve yapıların güçlendirilmesi-yenilenmesi, kamu hizmeti sunan binaların yeterliliklerinin arttırılması ya da kamu kurumlarına yeni hizmet binaları yapılması, otogar-liman-havaalanı-istasyon vb. ulaşım hizmeti verilen alanların kapasitelerinin arttırılması ya da yerlerinin değiştirilmesi gibi uygulamalar kentsel dönüşüm uygulamalarının örnekleridir.

Ancak kentsel dönüşüm projeleri uygulanırken ve hayata geçiriliriken bazen kentsel dönüşüm uygulanan alanlarda yaşayanların mağduriyetleri de söz konusu olabilmektedir.

Dolayısıyla kentsel projeleri planlanırken ve uygulanırken projelerin uygulama alanlarında yaşayanların mağdur edilmemesine yönelik önlemlerin alınması ve planlamaların ve uygulamaların bu doğrultuda yapılması büyük önem taşımaktadır.

Kentsel dönüşüm, mevcut kent yapısının yenilenmesi için yapılan uygulamaları içinde toplayan genel bir kavramdır.

Kentsel dönüşüm karşılığında kentsel yenileme, kentsel yeniden canlandırma, kentsel koruma, kentsel yeniden geliştirme, kentsel yeniden üretim, kentsel soylulaştırma gibi kavramlar kullanılmaktadır.

Ülkemizde yakın dönemde hemen hemen her kentte uygulanan ve sıklıkla duymaya başladığımız bir kentsel politika olan kentsel dönüşüm projeleri, dünyada özellikle işlev yitiren alanlara ve yerleşim yerlerine yeniden işlev kazandırma kaygısıyla hayata geçirilmiştir.

Kentsel dönüşüm projelerinin giderek artması giderek bu tür kentleşmenin adeta yeni bir kentleşme stratejisi hāline dönüşmesine yol açmıştır denilebilir.

Kentleri çağdaş ve yaşanabilir kılma söyleminden hareketle hayata geçirilen kentsel dönüşüm projeleri ile altyapısı olan çağdaş konut alanları, imarlı düzgün alanlar, geniş caddeler, dinlence ve eğlence yerleri, iş ve alışveriş merkezleri yaratılmaya çalışılmaktadır.