Yerel Yönetim Birimi Olarak Belediyeler

Tarihçe

• Kadılık
• İhtisab Nezareti
• Tanzimat Fermanı
• 1854 İstanbul Şehremaneti
• 1870 Vilayet Nizamna mesi
• 1930 1580 sayılı Belediye Kanunu

Osmanlı Devleti'nde bugünkü anlamda çağdaş bir belediye kurma çabası ve eğilimi Tanzimat Fermanı'ndan sonra ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti'nin Batılı ülkeler ile temasları artmış ve bu ülkelerde bulunan aydınlar yurda döndüklerinde, Batılı ülkelerdeki belediye hizmetlerinin bulundukları kentler de gerçekleştirilmesini ve belediye örgütlenmesinin İstanbul'da da ku rulmasını talep etmişlerdir.

19. yüzyıla gelinceye kadar Osmanlı Devleti'nin Anadolu ve daha doğudaki şehirlerinde geleneksel idari yapı yaşamını devam ettirmiştir. Bu yapıda, Osmanlı şehirleri hükümdar adına onun memurları tarafından yönetilmiş, belediyeyle ilgili ve mülki idareyle ilgili işlevler birbirinin içine geçmiş ve belediye hizmetleri şehrin sakinleri ve resmî görevlilerin iş birliğiyle yürütülmüştür.

Osmanlıda belediye hizmetinin temel yaklaşımı, şehirlerin başında bulunan kadı aracılığıyla belediye hizmetleri gör mekten ziyade, hizmetler için halkı örgütlemek ve hizmetleri halka yaptırma biçiminde olmuştur. İlk belediye idaresi, 16 Ağustos 1854 tarihli bir tebliğ ile İstanbul'da kurulmuştur.

Osmanlı mirasını devralan Cumhuriyet Türkiye ’sinde belediyelerle ilgili ilk ve temel kanun, 1930 tarihli ve 1580 sayılı Belediye Kanunu'dur.

Yasal Çerçeve

• 1983 Ademimerkeziyetçi yapıya geçiş
• 1984 3030 sayılı Büyükşehir Belediyesi ve İlçe Belediyeleri Kanunu
• 2005 5393 sayılı Belediye Kanunu
• 2004 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
• 2012 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulmasına Dair Kanun

1983 seçimlerinden sonra Türkiye yerel yönetim sisteminde ademimerkeziyet ilkesi benimsenmiş, metropoliten alan uygulamasına ilişkin önemli adımlar atılmıştır. Bugün geçerli olan kanun 2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’dur. 1580 sayılı Belediye Kanunu, 2005 yılında yürürlüğe giren "5393 sayılı Belediye Kanunu"na kadar varlığını sürdürmüştür. Ancak söz konusu süre içinde 1580 sayılı Kanun'da ve belediyeye ilişkin konu larda önemli değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca, 1984 yılında kabul edi len 3030 sayılı Kanun ile Türkiye'de normal belediyelerin yanı sıra bir de "Büyükşehir Belediyesi ve İlçe Belediyeleri" sistemi kurulmuştur. Ülkemizdeki büyükşehir belediye sisteminin temel yasal çerçevesini 2004'te yürürlüğe giren 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu oluşturmaktadır. Buna ek olarak 2012’de yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi sayısı 30’a çıkmıştır.

2018 yılı itibarıyla Türkiye genelindeki toplam belediye sayısı 1389’dur.

Yerleşim birimlerinin nüfusuna göre küçükten büyüğe doğru; belde, ilçe, büyükşehir -ilçe, il ve büyükşehir olmak üzere beş farklı belediye örgütlenmesi bulunmaktadır.

Belediyelerin Organları

• Belediye meclisi
• Belediye encümeni
• Belediye başkanı

Belediyenin organları: Belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanıdır. Meclis yasama iken yürütme encümen ve başkandan oluşmaktadır. Başkan ayrıca yetkili bir merci olarak meclise başkanlık yapar. Belediye encümeni, belediye yönetiminin ikinci derecede karar ve danışma organıdır. Encümen üyelerinin yarısı meclis üyelerinden yarısı da belediye bürokratlarından teşekkül eden karma nitelikli bir organdır.