Yerel Yönetimlerin Kuramsal Çerçevesi I

Kavramlar

Yönetim:

Amaçlı ve koordineli grup faaliyeti

Kamu Yönetimi:

Kamusal yasaları ve politikaları uygulama

Yönetim, amaçların etkili ve verimli olarak gerçekleştirilmesi amacıyla bir insan grubunda, iş birliği ve koordinasyon sağlamaya yönelik faaliyetlerdir.

Kamu yönetimi, yasaları, genel kuralları ve kamu politikası kararlarını uygulama sürecidir. Kamu yönetimi, planlama, örgütleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi eylem ve işlemleri içermektedir.

Yerel yönetimler, köy, ilçe, kent gibi belirli bir coğrafi alanda bir arada yaşayan topluluk üyelerinin en fazla ihtiyaç duydukları ortak hizmetleri sağlamak amacıyla meydana getirdikleri yönetim birimleridir. Bu birimler, ortak hizmetleri yerine getirebilmek için örgütlenen, karar organları ve bazı durumlarda da yürütme organları yerel toplulukça seçilerek göreve getirilen, yasalarla belirlenmiş görev ve yetkilere, özel gelir, bütçe ve personele sahip, merkezî yönetimle ilişkilerinde özerk olarak hareket edebilen kamu tüzel kişileridir.

Yerel Yönetim

Özerk, ademimerkezi idari yönetim birimi

Merkeziyetçi – Ademimerkeziyetçi Yönetim

Dikey otorite
Yatay otorite

Devlette var olan yasama, yürütme ve yargıya ilişkin tüm yetkiler, merkezî bir otoritede toplanır ve her iş merkezden yönetilirse merkeziyetçi bir sistem oluşur.

Ademimerkeziyetçi yönetim, yerel nitelikteki kamusal hizmetlerin devletin tüzel kişiliği dışındaki kamu tüzel kişilerince gerçekleştirilmesi için bir kısım kamu güçlerinin daha az yetkili bir otoriteye transfer edilmesi amacıyla merkezi otoriteden geri çekilmesi ile oluşur.

Kamu Hizmeti

Kamu yararı
Toplumsal ihtiyaç

Giderilmesinde kamu yararı bulunan ve toplumsal bir ihtiyacı karşılamak amacıyla kamu tüzel kişileri tarafından yürütülen faaliyetler kamu hizmetidir. Örneğin eğitim, sağlık, ulaştırma ve sosyal hizmetler gibi hizmetler kamu hizmeti kavramı içine girer ve çeşitli kamu tüzel kişileri kendilerine verilen bu hizmetleri yerine getirme yükümlülüğü taşır. Yerel yönetimlerin temel işlevi, kamu hizmeti sunmaktır.

Tarihçe

Selçuklu

Ademimerkeziyetçi yönetim
Tımar benzeri: İkta sistemi
Belediye başkanı: Kadı

Osmanlı

Tanzimat öncesi: Ademimerkeziyetçi yönetim
Tanzimat sonrası: Merkeziyetçi yönetim
Lonca teşkilatı
Hisbe kurumu (mühtesip)
Vakıflar
Belediye başkanı: Kadı
Belediye yönetimi: Tanzimat sonrası
İlk belediye: 1854 yılında İstanbul'da “Şehremaneti”

Yerel yönetimlerin tarihçesiyle bağlantılı söylenebilecek en önemli şey tarihimizdeki her dönemin kendisinden bir önceki dönemle bağlantılı olduğudur. Selçuklular ve Anadolu Selçukluları dönemlerinde gelişen ve kurumsallaşan Türk siyasi, idari sistemi ve yerleşim birimlerinin yönetimine ilişkin yapılanmalar, Osmanlı'daki yapı üzerinde etkili olmuştur. Osmanlı geleneği de Cumhuriyet Dönemi'nde devralınmıştır.

Yasal Çerçeve

1924 tarihli ve 442 sayılı Köy Kanunu
2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu
2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu
2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu
2005 tarihli ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu
2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması Hakkındaki Kanun

Yerel yönetimlerin ilk hukuki dayanağı Anayasa'nın 126 ve 127. maddeleridir. Ayrıca 2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve 2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu diğer temel hukuki düzenlemelerdir.

Yerel Yönetim Tipleri

Türk yerel yönetim sistemi içinde:

Köyde yaşayanların ortak ihtiyaçlarını karşılayan köy yerel yönetimi,
Nüfusu 5000’den fazla olan bütün yerleşimlerde belediyeler,
Metropol kentlerde Büyükşehir belediyeleri yerel yönetim birimleri olarak tüzel kişilik kazanmışlardır.