Büyükşehir Belediyesi

Kitabın bu bölümünde büyükşehir belediyeleri hakkında detaylı bilgi verilmiştir.

Bu kapsamda büyükşehir belediyelerinin idari ve mali açıdan taşıdığı özellikler, yerel hizmetlerdeki rol ve sorumlulukları anlatılmıştır.

6360 sayılı Yasa sonrasında son şeklini alan büyükşehir belediye sistemimizin getirdiği yapıyla büyükşehir belediyelerinin ilçe belediyeleriyle olan ilişkisinden bahsedilmiştir.

Büyükşehir belediyelerinin yerel hizmetleri gerçekleştirebilmesi için sahip olduğu teşkilat yapısı, gelirler, giderler ve bütçesi incelenmiştir.

Büyükşehir belediyelerini daha iyi anlayabilmek adına kitaptaki diğer üniteler tamamlayıcı nitelikte olup diğer ünitelerin hem bu düşünceyle hem de büyükşehir belediyeleriyle ilişkisi açısından tekrar okunması gerekmektedir.

Büyükşehir Kavramı

Günümüzde büyükşehir kavramına karşılık yaygın olarak metropolis kelimesi kullanılmaktadır. Köken itibarıyla Antik Yunan’daki kent devletlerini tanımlamak için kullanılmıştır.

Türkiye açısından İstanbul örneğinde olduğu gibi, nüfusun yığıldığı bu alanlar metropol alanlar olarak ortaya çıkmıştır. Alanlar işsizlik, güvenlik, plansızlık, altyapı, gecekondu vb. gibi birçok sorunu yaşamaya başlamıştır. Giderek artan kentsel sorunlar, yeni bir yönetim modeli olarak büyükşehir belediyelerinin bir çözüm önerisi şeklinde Türkiye’nin gündemine gelmesine neden olmuştur.

Türkiye'de Büyükşehir Belediyelerinin Geçmişi

1982 Anayasası’nın 127. maddesinin üçüncü fıkrasında “Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir.” ifadesi yer almaktadır.

23 Temmuz 2004 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu konuyla ilgili yürürlükteki kanundur. Son olarak 6 Aralık 2012 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 6360 sayılı “On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van illerinde, sınırları il mülki sınırları olmak üzere aynı adla büyükşehir belediyesi kurulmuş ve bu illerin il belediyeleri büyükşehir belediyesine dönüştürülmüş, Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, İzmir, Kayseri, Konya, Mersin, Sakarya ve Samsun büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırları olmuş , bu kapsamdaki illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılmış , köyler mahalle, belediyeler ise belde ismiyle yine tek mahalle statüsüyle bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılmıştır. Bu hâliyle daha önceden il mülki sınırında faaliyet göstermekte olan İstanbul ve Kocaeli’yle birlikte toplam büyükşehir belediyesi sayısı 30 olmuş ve büyükşehir belediye sistemimiz güncel hâlini almıştır.

6360 sayılı yasa 2012’de yürürlüğe girse de 30 büyük şehrin, yasadaki düzenlemelere uygun bir şekilde faaliyet göstermeye başlaması 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimleri sonrasında olmuştur.

Görev, Yetki ve Sorumluluklar

Büyükşehir belediyeleri il bütününde ilçe belediyeleriyle de iş birliği içerisinde olarak yerel hizmetlerin sunulmasında eş güdümü sağlamak durumundadır.

Büyükşehir belediyeleri yerel hizmetleri çok geniş bir yelpazede sunan yerel yönetim birimleridir. Bu hizmetleri verimli ve kaliteli biçimde sunabilmeleri için büyükşehir belediyelerine yeterli mali kaynağın da tahsis edilmesi gereklidir.

Organlar

Büyükşehir belediyelerinin organları 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye encümeni ve büyükşehir belediye başkanıdır.

Büyükşehir Belediye Meclisi

Büyükşehir belediyelerinde de büyükşehir belediye meclisleri karar organı olarak görev yapmaktadır.

Büyükşehir Belediye Encümeni

Büyükşehir belediye encümeni, yürütme ve danışma organı olarak faaliyet göstermektedir.

Büyükşehir Belediye Başkanı

Büyükşehir belediye başkanı doğrudan halk tarafından seçilir ve büyükşehir belediye idaresinin başıdır . Ayrıca tüzel kişiliğin de temsilcisidir.

Büyükşehir Belediyesi Teşkilatı

Büyükşehir belediyesi teşkilatı, norm kadro esasına göre belirlenmektedir. Norm kadro esaslarına uygun olarak genel sekreterlik, daire başkanlıkları ve müdürlükleri bulunmaktadır. Büyükşehir belediyelerinde başkan yardımcısı bulunmamaktadır.

Mali Yapı

Büyükşehir belediyelerinin gelir kalemleri çeşitlidir. Vergi gelirleri, vergi dışı gelirler ve borçlanma belediyenin finansman yapısını oluşturmaktadır.

Büyükşehir belediyelerinin bütçesinin oluşmasında hem büyükşehir belediyesinden hem de ilçe belediyelerinden gelen bütçelerin büyükşehir belediye meclisine sunulması ve yatırım ve hizmetlerde bütünlük sağlama amacıyla aynen ya da değiştirilerek kabul edilmesini içeren bir süreç takip edilmektedir. Dolayısıyla büyükşehir ve ilçe belediye bütçeleri aynı bütçe döneminde ve birlikte görüşülür. Tek bir bütçe hâlinde basımı yapılır.