Sanayi İnkılabı ve Bilimsel Gelişmeler

Sanayi İnkılâbı Nedir?

Basit bir şekilde tanımlandığında aletin yerine makinenin geçmesi şeklinde değerlendirilebilen Sanayi İnkılabı, pek çok buluşun üretim gücünü, tekstil, demir ve çelik endüstrileri ile taşımacılığı etkilediği ve sonuçta İngiltere’de üretimin karakterinin değiştiği 18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın başlarına kadar geçen süreci kapsamaktadır. Bu terimi ilk ortaya atan kişi Fransız ekonomist Jérôme Adolphe Blanjui (Blanki) ’dir.

Sanayi İnkılâbı Neden İngiltere'de Ortaya Çıktı?

18. yüzyılın ortalarında İngiltere’de Sanayi İnkılâbı’nın ortaya çıkmasını destekleyen birçok etmen bir araya geldi. Bunlar; İngiltere’de Sanayi İnkılabı öncesinde bir tarım devrimi yaşanmış olması, İngiltere'nin, Avrupa ülkeleri arasında en geniş sömürge imparatorluğu olması, İngiliz toplumunun Kıta Avrupasına nazaran duyarlı olması ve maddi başarıya destek vermesi, İngiltere feodal toplumdan ticari topluma başarılı bir şekilde geçiş yapması, İngiltere'de; mühendislik, ilim ve fen gibi sahalarda yaşanan gelişmelerin teşvik ve destek bulması, İngiltere’de icatları tespit eden ve koruyan milli bir patent sisteminin kurulması, demiryollarının geliştirilmesi, kömür ve demir yatakları açısından zenginlik, nüfus artışına bağlı olarak iş gücünün hazır olmasıydı.

Sanayi İnkılâbı'nın Evreleri

İlk aşamayı 1780’den 1870’lere kadar olan gelişmeler oluşturmaktadır. İkinci aşamayı 1870’lerden sonraki gelişmeler, Üçüncü aşama bilgisayarın keşfi ve ileri teknolojik gelişmeler.

İngiltere’de Sanayi İnkılâbı, ilk olarak dokuma ve demir sanayiinde gerçekleşti. Pamuk sınai değişimin hızını belirleyen faktördü. Çünkü pamuk, uluslararası ticaretin ve özellikle de sömürge ticaretinin tipik bir yan ürünüydü. Sanayi İnkılâbı’nın pamuklu fabrikaları, esas olarak iplik fabrikası biçimindeydi. Dokumacılık, el tezgahlarının ve el dokumacılarının sayısının katlanmasıyla bu buluşlara ayak uydurabildi. Pamuklu sanayi ustaları kısa zamanda fabrikaları tümüyle işlevsel biçimde kurmayı öğrendiler. 1805’ten sonra fabrikalarını havagazı ile aydınlatarak günlük çalışma süresini uzattılar.

Pamuklu sanayi rakipsiz değildi. Genel kentleşme süreci 18. yüzyılda olduğu gibi 19. yüzyılın başlarında da kömür için önemli bir itici güç sağladı.

Demir, ancak Napolyon Savaşları’ndan sonra, diğer ülkelerde de sanayileşme süreci ilerlediğinde, kendisine önemli bir ihracat pazarı buldu.

1870’lerle birlikte devrimin nitelik değiştirdiği görülmektedir. Bundan sonra bilimsel buluşlar ve bunların üretime uygulanması bireysellikten kurtularak devlet eli ile desteklenir hale geldi. Böylece, doğal kaynaklar ve bilim bir bütün olarak yeni ve kitle halinde üretime yöneldi.

Üçüncü evre ise bilgisayarın icadı, bilgisayarla robotların üretimde kullanılması, internet erişimi ile iletişim ve iş yapabilme gücünün ilerlediği informatik devrimi, yani dünyanın bugün içinde bulunduğu süreci kapsamaktadır.

Sanayi İnkılâbı'nın Sonuçları

Sanayi İnkılâbı’nın sonuçları ve etkileri uygarlık tarihini dönüştüren olaylara ve gelişmelere yol açmış, insanlık bu devrim sonrasında tarihinin en hızlı farklılaşma sürecine girmiştir. Ekonomik, toplumsal, uluslararası ilişkiler ve düşünsel alanlarda önemli sonuçlar doğurmuştur.

Bilimsel Gelişmeler

Sanayi İnkılâbı ile ortaya çıkan yeni teknolojiler, yeni bir üretim ortamı ve yaşam biçimi doğurdu. Konut ve iş yerleri birbirinden ayrıldı. Teknolojiye bağlı olarak bilimde de sıçramalar oldu. Bu olgu 19.yüzyılda Batı Avrupa ülkelerinde meydana geldi ve oradan dünyaya yayıldı.

Maden çıkarılması ile ortaya çıkan kuyudan su tahliyesi sorununun çözümü, buhar makinesinin doğmasını sağladı. İlk buhar makinesi, 1698 yılında Thomas Savery adındaki, İngiliz bir mühendis tarafından yapıldı. Maden ocaklarındaki suyu dışarı pompalamak amacı ile yapılmış bu ilk buhar makinesi, daha sonraki buhar makinelerine örnek oldu. Daha sonra James Watt’ın yapmış olduğu buhar makinesi düşük bir basınçla çalışsa da, düzgün dairesel hareket sağlayan, yani dakikada belirli bir sayıda dönüşü sabit bir güçle veren ilk makine olma özelliğini taşıyordu. 1733 yılında, “uçan mekik” icadı ile bilinen kişi dokuma ustası John Kay'dir . İlkbuharlı savaş gemisi İngiliz mühendis Robert Fulton tarafından yapıldı. İngiliz mucit ve matematikçi Charles Babbage, programlanabilir bilgisayar fikrini ortaya attı. 1851’de seri üretimi yapılan ilk kullanışlı dikiş makinesi ABD’de, New Jersey’de Singer Dikiş Makineler Şirketi tarafından üretildi. 1864 yılında İsveçli Alfred Nobel , madenlerde kullanmak amacıyla patlayıcı dinamiti icat etti. Balistit adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1879’da Edison bir elektrik ampulü icat etti. Nicola Tesla ise alternatif (AC) elektrik kaynağı sistemine verdiği katkılarla bilinmektedir. Fransız mikrobiyolog ve kimyager Louis Pasteur , kimyager ve daha sonra bakteriyolog olarak yaşadığı çağda, tıbbın ilerlemesine çok büyük katkılarda bulundu. Doğa tarihi ile ilgilenen Charles Darwin, Güney Amerika kıyılarına yapılan resmi keşif gezisine katılma imkânı buldu. 1859'da "Doğal Ayıklanma ile Türlerin Kökeni" ya da kısa adıyla "Türlerin Kökeni" adlı kitabı basıldı. 1885’te Karl Benz ’in Patent - Motorwagen modeli Henry Ford’un Model T’yi çıkarmasından 23 yıl önce patentlenmiş, seri üretimi ve satışı yapılan ilk otomobil olmuştu. Alman mühendis Rudolf Diesel 1892’de yakıt kompresyonu ilkesi üstüne kurulu dizel motorunu icat etti. 1903’te Wright kardeşler Wright Flyer adını verdikleri uçaklarını (motorla başarılı uçuş yapan ilk uçağı) uçurdular. 1908’de Henry Ford dünyanın ilk imalat bandını kurdu ve efsanevi Model T’nin seri üretimine başladı.