Süt Sığırlarının Beslenmesi

Yem, süt ineği yetiştiriciliğinde verimliliği ve karlılığı etkileyen en önemli faktörlerdendir. Bir sürüde hayvanlar arasında süt verimi bakımından ortaya çıkan farklılığın yaklaşık % 25’ i genetik, %75'i ise çevre faktörlerinden kaynaklanır.

Ruminant Hayvanların Sindirim Sistemi

Ruminantların midesi retikulum (börkenek), rumen (işkembe), omasum (kırkbayır) ve abomasum (şırdan) olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.

Bir süt ineğinin yaşam boyu verimliliğinin belirlenmesinde ineğin, süt üretimi veya süt yağı üretimi, doğurduğu yavru sayısı, yavruların verim gücü gibi faktörler dikkate alınır.

Süt Sığırlarının Besin Madde İhtiyaçları

Dengeli bir rasyonla beslenen çiftlik hayvanları günlük besin madde ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler. Dengeli bir rasyon hazırlarken dikkat edilecek en önemli husus hayvanların yem tüketim kapasitelerinin sağlığa uygun bir şekilde tahmin edilmesidir.

Süt sığırlarında laktasyonun başında enerji ihtiyacı yüksek olsa da laktasyonun ilerlemesiyle ihtiyaç düşer. Bu sebeple sığırlarda uzun süreli ve yüksek enerji tüketimi laktasyonun sonlarına doğru ya da kuru dönemde hayvan vücudunda yağlanmaya sebep olur.

Süt sığırı rasyonlarında kullanılan konsantre süt yemlerindeki ham protein miktarı, laktasyon dönemine rasyonlara ilave edilen kaba yemin çeşidine ve kalitesine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Genel bir tabirle yüksek süt verimli sığırlara verilecek toplam rasyonun ham protein düzeyi, laktasyonun başında en az %19, laktasyonun ikinci yarısında %13, kuru dönemde ise %12 düzeyinde olmalıdır.

Yüksek süt verimine sahip ineklerin rasyonlarında enerji ve protein oranı yüksek olduğundan, genelde selülozu düşük yemleri tüketmek zorunda kalırlar. Bu durumda rasyonun selüloz eksikliğinden dolayı özellikle asidozis, abomasum displazisi, düşük süt yağ oluşumu, rumen parakeratozisi vb olumsuzluklarla karşılaşılabilir.

Süt ineklerinin beslenmesinde Ca, P ve Mg ile tuz oldukça önemlidir. Ancak Mn, I, Se, Cu, Co ve Zn bakımından yetersiz toprakta yetiştirilen bitkilerin rasyonda kullanılması durumunda, hayvan yemlerine bu mineralleri içeren yem katkı maddelerinin eklenmesi gerekmektedir

Süt sığırlarında özellikle A, D ve E vitaminleri ihtiyacının karşılanmasına dikkat edilmelidir. Yüksek süt verimine sahip sığırlarda bu vitaminlerin dışında niyasin, biyotin ve tiyamin de oldukça önemlidir.

Süt İneklerinin Beslenme Prensipleri

Sağmal İneklerin Beslenmesi

Süt ineklerinin beslenmesi erken laktasyon, orta laktasyon, geç laktasyon ve kuru dönem olmak üzere 4 döneme ayrılmaktadır. Bu dönemlerde hayvanların besin madde ihtiyaçları gerektiği gibi karşılandığı takdirde, sağlık problemlerinin görülme oranı da düşmektedir.

Süt ineklerinde süt verimi doğumu takiben 3 ila 8. haftalarda pike ulaşmasına rağmen kuru madde tüketimi (9 -13. haftalar) bu dönem içerisinde daha düşük kalmaktadır. Bu yüzden bu dönem içerisinde hayvanlarda besin madde yetersizliği (özellikle enerji) meydana gelmektedir. Oluşan bu yetersizliğe/dengesizliğe negatif enerji dengesi denilmektedir. Negatif enerji dengesine girmiş bir inek süt üretimini korumak için gerekli olan enerjiyi yemler ile alamayacağı için vücut depolarını kullanmak zorunda kalır ve vücut yağlarını enerji temini için mobilize eder. Bu dönem içerisindeki inekler süt verimi yüksek olsun ya da olmasın zayıflama eğilimi gösterirler.

Negatif enerji dengesinin olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla özellikle süt veriminin pik yaptığı dönemde süt ineklerinin beslenmesine özen gösterilmesi gerekir. Erken laktasyon dönemindeki rasyonlarda konsantre yem miktarı yüksek, kaba yem miktarı düşük olmalıdır.

Kurudaki İneklerin Beslenmesi

Kuruya çıkarma, sağmal bir inekte doğuma iki ay kala sağım işleminin durdurulması işlemine denir. Kuru dönem beslemesi oldukça önemlidir. Çünkü bu dönemde hayvana verilen enerji ve besin maddeleri, fötüsün gelişimi ile annenin enerji depolarının doldurulması için kullanılır. Özellikle bu dönemin sonuna doğru yavrunun besin madde ihtiyacı 2 -3 kat artmaktadır. Kuru dönemin bir avantajı da meme bezlerinin ve işkembe ortamının gelecek süt verim dönemine hazırlanmasıdır.

Rasyon Katyon-Anyon Dengesi

Süt ineği rasyonlarının elektrolit dengesi, hayvanın sağlığı ve süt veriminin yanında laktasyon başlangıcında süt humması başta olmak üzere, metabolik hastalıkların görülme riskinin azaltılması bakımından oldukça önem taşıyan bir konudur. Katyonlar pozitif (+) anyonlar ( -) yüklü olduğu için rasyon her iki şekilde de dengelenebilmektedir. Kuru dönemdeki süt inekleri için negatif dengeli yani anyonik özellikteki rasyonlar hayvanlarda ortaya çıkabilecek metabolik hastalıkların riskinin azaltılması için tercih edilir.

Süt İneklerinin Beslenmesinde Kullanılan Yem Maddeleri

Kaba yem kuru maddesinde %18’den daha fazla ham selüloz kapsayan yemler olarak adlandırılan kaba yemlerdir. Konsantre yem kaba yemlerin tersine enerji ve sindirilebilir besin maddelerince zengin, selülozca daha fakir olan konsantre yemler, süt ineklerinde besin madde açığını kapatmak amacıyla kullanılmaktadır.