Besin Maddeleri ve Metabolizması

Besin Maddeleri

Besin maddeleri kimyasal yapılarına göre altı ana sınıfa ayrılır; su, protein, karbonhidrat, lipid, mineraller, vitaminler.

Su

Vücuttaki sıvıların temelini oluşturur. Sindirim, kan dolaşımı ve atıkların idrarla giderilmesi gibi işlemler için gereklidir. Kanın iyonik dengesinin düzenlenmesinde zorunlu bir ajandır. Besin maddelerinin çözünmesine ve hücrelere taşınmasına yardımcı olur. Terleme ve buharlaşma yoluyla vücut sıcaklığını düzenler.

Protein

Protein hayvan vücudunun başlıca yapıtaşlarından biridir.

Hayvan vücudunda yaklaşık % 18-21 oranında protein bulunmaktadır. Büyüme, doku oluşumu, kas üretimi, üreme ve vücut dokularının onarımı için gereklidir.

Proteinlerin yapıtaşı amino asitlerdir.

Hayvan vücudunda sentezlenemeyen amino asitlere esansiyel amino asitler olarak denir.

Genç, büyüyen hayvanların yaşlı hayvanlardan daha fazla proteine ihtiyacı vardır.

Karbonhidrat

Bitki yapısının ana bileşeni karbonhidratlardır.

Bitkilerde karbonhidratların depo şekli nişastadır.

Karbonhidratların yapı taşları monosakkarit adı verilen basit şekerlerdir.

Kaba yemlerde bolca bulunan, yapısal karbonhidratlardan selüloz ruminantlarda enerji kaynağı olarak değerlendirilebilmektedir.

Lipid

Yağlara az miktarda ihtiyaç duyulmasına rağmen, rasyonun önemli bir parçasıdır.

Biyolojik membran unsuru olarak görev yaparlar

Karbonhidrat ve proteinlerden daha fazla enerji sağlar ve fazla enerjiyi depolarlar

Vücut ısısının üretilmesi ve korunmasında görevlidirler.

Esansiyel yağ asidi kaynağıdırlar.

Yağda çözünen vitaminlerin emilimi ve taşınmasında görev alırlar.

Doymamı şyağasitleri beslenme açısından çok önemlidir.

Mineraller

Mineraller rasyonun çok küçük bir kısmını oluşturur.

Vücutta yapıtaşı olarak yer alırlar.

Kas aktivitesi, üreme ve doku onarımı için gereklidirler.

Osmotik basıncı sağlarlarlar.

Elektrolit dengenin sağlanması için gereklidirlerler

Vücut dokularında ve kanda pH ’nın sabit tutulması için gerekli olan tampon sistemleri oluştururlar.

Bazı vitamin ve hormonların yapısında yer alırlar.

Vitaminler

Vitaminler sindirim, hücre metabolizması, büyüme ve üreme gibi normal vücut işlevleri için gereklidir.

A, D, E ve K vitaminleri yağda eriyen vitaminlerdir.

B gurubu vitaminler ve C vitamini suda eriyen vitaminlerdir.

B gurubu vitaminler genellikle enerji metabolizmasında görev alırlar.

Besin Maddelerinin Metabolizması

Besin maddelerinin parçalanarak daha küçük yapı taşlarına ayrılmasına

Sindirim denir. Sindirilmiş besin maddelerinin mukoza zarından geçişine absorpsiyon (emilim) denir.

Sindirim mekanik, kimyasal ve mikrobiyal sindirim olarak üç şekilde gruplandırılabilir.

Tek midelilerde proteinler proteolitik enzimlerin etkisiyle midede ve ince bağırsaklarda sindirilirler.

Proteinler peptidlere ve daha sonra a.a’ lere kadar parçalanırlar.

Amino asitler çeşitli transport sistemleri ile emilirler.

Emilen a.a ’ler vena porta yoluyla karaci ğere gider. Kan dolaşımı yoluyla dokulara protein sentezi için taşınırlar.

Ruminantlarda yemle alınan proteinler ve azotlu bileşikler öncelikle rumende mikrobiyel faaliyete maruz kalırlar.

Amonyak mikroorganizmalar tarafından mikrobiyel protein sentezinde kullanılır.

Mikrobiyel proteinler ve rumende sindirime uğramayan proteinler, ince bağırsağa geçer.

Ruminant ince bağırsağındaki protein sindirimi ve emilimi tek midelilerdekine benzer şekilde gerçekleşir.

İhtiyaçtan fazla olanlar yağa dönüştürülerek adipoz dokuda depolanır, esansiyel olmayan a.a sentezinde kullanılır.

Ruminantlarda karbonhidratlar rumende bulunan mikroorganizmalar tarafından fermente edilmektedir.

Rumendeki mikrobiyal aktivite sonunda karbonhidratlar uçucu yağ asitlerine yıkımlanır.

Rumende oluşan bu uçucu yağ asitleri tek midelilerdeki temel enerji kaynağı olan glukozun yerini almaktadır.

Monogastrik hayvanlarda lipitler incebağırsaklarda sindirilir ve emilir.

Sindirimde safra salgısı ve lipaz enzimi görev alır.

Ruminantlarda yemle alınan lipitlerin neredeyse tamamı rumende mikrobiyel faaliyetle önce hidrolize edilir.

Doymamış yağ asitleri mikroorganizmalar tarafından, hidrojenasyonla doymuş hale çevrilir.

Organizmada yağ metabolizması, yıkımlanma (Lipoliz) ve sentez (Lipogenezis) olaylarıyla devam eder.

Mineraller basit diffü zyon, k üçük molek üllerle birlikte ko-transport veya nötraltransport şeklinde üç farklı mekanizmayla emilirler.

Yağda eriyen vitaminleri genel olarak yağlarla birlikte emilmektedir.

Suda eriyen B kompleks vitaminlerin emilimi genel olarak enerji gerektiren aktif taşıma yoluyla gerçekleşmektedir.