Yem Değerlendirme Sistemleri

Yem maddeleri fiziksel görünümleri, kimyasal içerikleri ve hayvandaki etkilerine göre farklılık arz eder. Yem ve yemleme hayvansal üretimin önemli unsurlarından biri olup işletmelerin en büyük gider kalemini oluşturur. Yem maddelerinin değerlendirmesi hayvan sağlığı ve işletmmenin karlılığı için gereklidir.

Fiziksel Değerlendirme

Yemlerin fiziksel değerlendirilmesi makroskopik ve mikroskopik olarak yapılır.

Makroskopik bakıda yemin nem durumu, yaprak/dane oranı, renk, aroma/koku, esneklik, doku bütünlüğü, yabancı bitki ve/veya madde ile küflenme durumu irdelenir.

Silajlarda da benzer fiziksel makroskopik parametreler irdelenir. Silaj pH'sı ve küflenme durumu silaj yapım kalitesini belirler ve besleme ekonomisi ile hayvan sağlığını etkiler.

Kaba yemlerin fiziksel görünümleri ve besleyiclik değeri bitkinin vejetasyon evresine ve hasat sayısına bağlıdır.

Mikrokopik bakıda da yem maddelerinin yabancı ot tohumu/madde (dışkı, vb.) içerip içermediği değerlendirlilir.

Kimyasal Değerlendirme

Numune Alma

Alınan numuneler yemi temsil edebilmeli ve uygun şekilde laboratuvara gönderilmelidir.

Analitik Kimyasal Yöntemler

Çeşitli kimyasal yöntemler kullanılır. Yem analizinde öne çıkan sistemler Weedne (proximate) ve Van Soest (deterjan) sistemleridir.

Weedne/Proximate Yönteminde kuru madde, su, organik madde, ham protein, ham kül, ham yağ, ham selüloz ve azotsuz öz maddeler belirlenir.

Van Soest (Deterjan) Yönteminde karbonhidrat kaynakları spesifiktir. değildir. Bunlar, hücre (lipit, şeker, nişasta, pektin, NPN ve protein) ve hücre duvarı (nötr deterjan fiber, asit deterjan fiber ve lignin) unsurlarıdır.

Lifsi yapıya göre kaba yemlerin nisbi kaba yem değeri ve sindirilebilirlikleri de dikkate alarak nisbi kaba yem değeri indeksleri geliştirilmiştir.

Özellikler silajların organik asit içeriklerine göre tasnif edilmeleri de fayda sağlamaktadır.

Biyolojik Değerlendirme

Biyolojik yöntemler yem maddelerinin besin maddelerinin sindirilme düzeylerini ve metabolik akıbetlerini belirlemek için kullanılır.

Pahalı ve meşakkatli yöntemlerdir. Hayvanlarda retikulorumen, duodenum ve jejunumda cerrahi invazif girişimler gerektirir.

Bunlar Yedirme ve Performans Denemeleri, İn Vivo Sindirim Denemeleri, İn Situ/İn Sacco Sindirim Denemeleri ve İn vitro Çalışmalar şeklinde gruplandırılabilir.

Entrümental Yöntemler

Sofistike cihazlarla spesifik besin madde düzeylerinin belirlenmesine imkan sağlar.

Özellikle yakın -kızılötesi yansıma spektroskopi (NIRS) analizleri kolaylıklar sunmaktadır. Saha şartlarında ve laboratuvar ortamında kullanılabilmektedir.

Mikrobiyolojik ve Toksikolojik Değerlendirme

Yem maddelerindeki mikrobiyolojik ajanlar ve toksik bulaşık maddelerin (kontaminant) analizinde başvurulur.

Enerji ve Protein Kavramları

Enerji ve protein değerlendirmesi hayvan türüne göre farklılık arz eder. Bu farklılık hayvanların anatomik ve fizyolojik özellikleri ile uyumludur.

En eski yöntemler nişasta birimi ve toplam sindirilebilir besin maddeleri enerji değeri olarak kullanmıştır. Bu yöntemler uygulamada hala kullanılmaktadır.

Gross enerji hayvan beslemede kullanılmaz. Sindirilebilir enerji tek tırnaklı hayvanlarda, metabolik enerji kanatlılar, pet hayvanları ve domuzlarda, net enerji ise ruminant hayvanlarda kullanılmaktadır.

Protein değerlendirmesi kanatlı hayvanlarda amino asit profili ve sindirilebilirlikleri üzerinden yapılır.

Ruminantlarda protein kavramları içerisinde protein yapısında olmayan azotlu bileşikler, kısmen rumende yıkımlanmayan proteinler (bypass), kısmen rumende yıkımlanabilir proteinler, mikrobiyel proteinler ve metabolize protein şeklinde değerlendirilir.