Kaba Yemler

Kaba Yemin Tanımı ve Önemi

Havada kurutulmuş yemlerde veya eşdeğer kuru maddede ortalama %18 veya daha fazla ham selüloza sahip, birim ağırlıkları ve içerdikleri besin madde miktarları düşük yemlere “kaba yem” denir. Kaba yemler yüksek besin maddesi ihtiyacı duyulan kimi fizyolojik durumlar dışında hayvanların yaşama payı (+verim payı) ihtiyacını karşılayabilen, yüksek selüloz (lif) içeriğine sahip, tükürük salgısını arttıran, rumen mikroorganizmal yaşamı destekleyen, rumen gelişimine katkı sağlayan, rumen fonksiyonlarını düzenleyen, süt yağı oluşumunu sağlayan, metabolik hastalıkları ve sindirim bozukluklarını önleyen ve hayvancılık ekonomisi bakımından yem maliyetlerini düşüren yem grubudur.

Kaba Yemlerin Sınıflandırılması

Sulu Kaba Yemler

Yeşil yemler: Hayvanlara taze olarak yedirilen sap, yaprak ve çiçeklerden oluşan yemlere yeşil yem denir.

Buğdaygil yeşil yemleri: Zehirli madde miktarları oldukça az, lezzetli birçok iklimde yetişebilme özellikleri olan bu grup yemlerin önemli bir kısmını buğdaygil çayır otları oluşturur ve hayvanlar tarafından sevilerek tüketilirler. Sindirebilirlikleri hayvana, çevreye ve besin madde içeriklerine göre farklılık gösterir. En yaygın örnekler olarak yabani yulaf, brom, kelp kuyruğu, çim türleri, tilki kuyruğu, koyun yumağı örnek olarak gösterilebilir. Diğer taraftan, gelir hayvanları için kültürü yapılan buğdaygil yeşil yemlerine “tahıl hasılı” denir.

Baklagil yeşil yemleri: Birçok baklagil otu meralarda doğal olarak bulunur ve hayvanlar tarafından otlanarak tüketilir. Bu yemlerin ayrıca kültürü de yapılmaktadır. Doğal yetişen gazal boynuzu, nohut geveni, yonca, üçgül, tırfıl gibi türler en yaygın olanlarıdır. Ancak baklagiller otlatma için uygun değildirler. Baklagil kaba yemlerinin protein, kalsiyum ve sindirilebilir besin madde miktarları daha yüksektir. Gelir hayvanları için kültürü yapılan başlıca baklagil yeşil yemleri yonca, üçgül, korunga, fiğ, bakla, mürdümük, burçak ve yem bezelyesidir. Baklagil yeşil yemleri, hayvansal verimi arttırmanın yanında özellikle toprağı azot yönünden de zenginleştirerek üretildikleri araziyi verimli kılar. Özellikle protein, mineral, vitamin ve gelişmeyi teşvik eden maddelerce zengin ve lezzetli yemlerdir.

Çayır-Mer’a: Otları biçilmeye elverişli alanlara çayır, otlatılmaya elverişli alanlara ise mera adı verilir. Çayır ve meraların hâkim bitki varlığı buğdaygil ve baklagil bitkileri olmalıdır. Hayvancılığın doğası ve ekonomik açıdan sürdürülebilirliği kaliteli ve yeterli meralara bağlıdır.

Kök ve Yumru Yemler: Bu grup yemler besin maddelerini kök, sap veya toprak altı gövdelerinde depo ederler. Bazıları sadece hayvan yemi olarak kullanılabilirlerken bazıları insan yiyeceği olarak da kullanılırlar. Kök yemlere örnek olarak hayvan pancarı, şeker pancarı, havuç ve şalgam; yumru yemlere örnek ise patates, tatlı patates, yer alması ve tapioka verilebilir.

Ağaç Dal ve Yaprakları: Keçi yetiştiriciliğinin yaygın olduğu bölgelerde ekonomik değeri bulunan bu grup yemler, çeşitli makilik alanlarda yetiştirilen ve odunsu bitkileri daha etkin kullanabilen keçiler için besleyici değere sahiptirler.

Meyve Suyu ve Konserve Sanayi Artığı Posalar: Meyvelerden endüstriyel ürünleri elde edildikten sonra (meyve suyu, marmelat, reçel vs.) meyvenin etli kısmı, kabuğu ve çekirdeğinden oluşan ve meyve posası diye tanımlanan kısımları hayvan beslemede değerli bir yem olarak kullanılmaktadır.

Sanayi Artığı Şilempeler: Alkol üretimi esnasında elde edilen posalara şilempe denir. Alkol üretiminde yapısında fermente olabilir şekerler veya şekere dönüşebilecek ön maddeler bulunan şeker pancarı posası, melas, meyveler, tahıllar, patates ve selülozlu yemler kullanılır.

Silaj: Su oranı yüksek olan bitkilerin sıkıştırılarak havasız (aerobik) ortamlarda fermantasyona uğratılmasıyla (ekşitilerek) elde edilen yeme silaj, silajın muhafaza edildiği yerlere ise silaj denir.

Kuru Kaba Yemler

Kuru Otlar

Kuru otlar, yeşil yemlerin bir saklama yöntemi olan kurutma işlemi ile elde edilirler. Yemlerin içeriğindeki suyun uzaklaştırılması anlamına gelen bu yöntemin esası, bitki hücrelerinin kurutularak sabit hâle (öldürme) getirilmesi ve böylelikle hücresel değişikliğin durdurulmasıdır. Bu yolla kurutulan yem bitkileri bir süre güvenle saklanabilirler. Bu amaçla esas olarak doğal ve yapay kurutma yöntemleri uygulanır. Doğal kurutma, yerde ve sehpada kurutma; yapay kurutma ise ambarda ve sıcak havada kurutma diye ikiye ayrılırlar.

Saman, Kılıf, Kabuk ve Kabuklar

Bu gruba giren yemler, tahıllar, baklagiller ve benzeri bitkilerin tohum veya meyveleri elde edilirken ele geçen artıklardır. Bitkisel üretimin yoğun yapıldığı ülkemizde bu yemler önemli miktarlarda elde edilirler.