Besi Sığırlarının Beslenmesi

Besi sığırcılığı yerli ve melez ırklarla yapılan mera hayvancılığından, kültür ırklarının yoğun konsantre yemlerle büyük kapasiteli kapalı sistemlerde yapılmasına kaymaktadır.

Entansif üretim ve ırk değişimi ile karkas verimi 175 kg’lerden 275 kg’lere yükselmiştir.

Büyüme ve Gelişme

Büyüme kabaca ağırlık artışını, gelişme ise vücudun şeklini veya organların işlevselliklerini ifade eder.

Büyüme hızı bakımından sıralandığında Kas > Yağ > Kemik

Büyüme eğrisi sigmoid şekildedir.

Canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranları önemli besi performans parametreleridir.

Besi performansı iyiden kötüye doğru sıralandığında, Erkek > Kastre Edilmiş Erkek > Genç Dişi > Yaşlı Dişi şeklindedir.

Yaşlı ve küçük cüsseli hayvanlar ile dişi hayvanlar yağlanma eğilimindedir.

Besi Yöntemleri

Besicilik ergenlik cağındaki büyüme eğilimi yüksek sağlıklı erkek sığırların büyütülüp semirtilmesidir.

Sütten kesimden en az 2 ay sonra 200 -350 kg CA’na sahip hayvanlar 6 -12 aylık süreyle beslenip 450- 700 kg CA’a ulaşınca kesime gönderilir. Bu süreçte vücudun su oranı %70’ten %55’e düşerken, yağ oranı %7’den %25’e çıkar.

Hayvan faktörü, üretim tipi ve besi süresi performansı etkiler.

Açık sistemde hayvanlar iklimsel faktörlerden etkilenir. Soğuk ve sıcağa karşı adaptasyon davranışı gelirtirir.

Yemler ve Besin Madde Gereksinimleri

Yaygın Yemler

Kuşkusuz en ucuz yemleme çayır –mera kaynaklarıdır. Yemler kaba ve konsantre yemler şeklinde iki ana gruba ayrılır. Agronomik özellikleri ve besin madde içeriklerine göre alt gruplarda değerlendirilirler.

Yemlerin besleyiciliğini artırmak için fiziksel ve kimyasal işlemler uygulanmaktadır.

Genel Besin Maddeleri

Su: Esansiyel besin maddesidir. Günlük su tüketimi CA veya KM tüketimi (KMT) ile çevresel sıcaklığa bağlı olarak değişir. Termonötral koşullarda bir besi sığırı 1 kg KMT için 4- 5 L su tüketir. Su serbest (ad libitum) sunulmalıdır. Suyun hijyeni hayvan sağlığını etkiler.

Kuru Madde Tüketimi: Büyüme evresi/yaş/CA, rasyonun yapısı ve iklimsel koşullara göre CA’nın %’si olarak 3.5 -1.8’dir.

Enerji: Toplam sindirilebilir besin maddeleri (TDN) hala kullanılmaktadır. Yemlerin rumen gazı ve idrar enerjisi değişken olduğu için sindirilebilir (SE) ve metabolize (ME) enerji kullanılması hataya neden olur. Dışkı -idrar -gaz- fermantasyon ısı gibi kayıplar çıkarıldıktan sonra elde edilen net enerjinin (NE) kullanımı doğrudur.

Besi sığırları için yaşama (NE m) ve büyüme (NEg) payları şeklinde belirlenmiştir. NEmCA bağlı olarak mevcut KMT ile enerji gereksinimin temel fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasına bağlıdır. NEgise CAA ve CA’ya bağlı olup büyüme evresine ve cinsiyete göre değişir.

Protein: Protein, büyüme ve hormonal sekresyon için gereklidir. Yetersizliği büyüme geriliğine neden olur. Ham proteinin yanı sıra retikulorumende mikrobiyel yıkıma uğramadan abomazuma geçen (bypass protein, rumende yıkımlanmayan protein, RUP) ve mikrobiyel yıkıma uğrayan (rumende yıkımlanabilir protein, RDP) fraksiyonlar da dikkate alınmalıdır. Şartlar uygun olursa RDP kısmı üre gibi protein olmayan bileşiklerle desteklenebilir.

Mineral ve Tuz: Mineraller yapısal öneme sahip olmalarının (Ca, P, vb.) yanı sıra elektrolit dengesini (K, Cl, vb.) sağlamada ve metabolizmada rol oynayan enzimlerin ko- faktörleri (Zn, Fe, Se, vb.) olarak hayvan beslemede özem arz ederler (Tablo 10.9). Tuz rasyonun %0.25’i kadar olmalıdır.

Vitamin: Yağda eriyebilen vitaminler (ADEK) yapısal görevler üstlenirken, depolanabilirler ve fazlalıkları toksikasyona neden olur (hipervitaminosis). Suda eriyebilen vitaminler (BCK) ise enerji metabolizmasında ko- enzim görevi üstlenirken, depolanamazlar ve fazlalıkları idrar yoluyla atılır.

Entansif Besi

Besi yerine ulaşan hayvanlar taşıma süresine göre CA kaybeder (1 günlük nakil, %3, 2 günlük nakil %4, 3 günlük nakil %5). Karantina ve adaptasyon sürecinde vitamin ve antibiyotik desteği yapılır. Yonca hariç, yoğun kaba yemler rumen fonksiyonel hale getirilir. Besi sürecinde

a) KMT %3’lerden %2’ye düşer,

b) Kaba:konsantre oranı 50:50’den 10:90’a evriliri,

c) Rasyon protein düzeyi %14’ten %9’a düşürülür,

d) Rasyon enerji düzeyi %65 TDN’den %85’e yükseltilir,

e) Rasyon NE gdüzeyi 0.88 Mcal/kg’den 1.43 Mcal/kg’ye yükseltilir,

f) Rasyon Ca düzeyi %0.3’ten %0.6’ya yükseltilir

g) Rasyon P düzeyi ise %0.2’den %0.4’e yükselitilir

Yüksek karkas oranının yanı sıra kaliteli karkas üretimi de besi sığırcılığının karlılığına etki etmektedir.

Beslenme Hastalıkları

Çayır -meranın hayvancılığında sıklıkla karşılaşılan beslenme hastalıkları timpani, çayır tetanisi (hipomagnezemi), ürolithiasis, yabancı madde tüketimi (tel, çivi, vb., retikulitis, rumenitis, peritonitis, perikarditis) ve yabani ot ile su kaynaklarının kirliliğine (üre, nitrat, pestisit, mikroorganizmalar) bağlı olarak şekillenen zehirlenmeleridir.

Entansif üretimde ani yem değişiklikleri ve yoğun konsantre yemleme sonucu en sık görülen hastalık ruminal asidoz ve mikotoksikozdur. Hatalı üre kullanımında ruminal alkaloz şekillenir. Rasyonda Ca ve P dengesizliği idrar taşları oluşumuna neden olur.

Şiddetli ruminal asidoz; parakeratoz, rumenitis, karaciğer apsesi ve laminitise yatkınlığı artırır.