Yahudilik (İnanç, İbadet ve Gelenekler)

Yahudiliğin İslâm’daki gibi bağlayıcı ve değişmez bir âmentüsü yoktur. Yahudilik inançtan çok uygulamayı öne çıkaran bir dindir. Tevrat’taki "On Emir "pek çok Yahudi din bilgini tarafından Yahudiliğin temelini oluşturan prensiplerin özeti kabul edilmiştir. Peygamber, melek, ahiret, mesih, seçilmişlik, kutsal toprak ve benzeri öğretiler dinde önemli bir yer tutmaktadır. Ancak söz konusu emir ve yasaklar birer iman esası olmaktan çok pratik hayata yönelik düzenlemelerdir.

Tevrat’ta bağlayıcı ve değişmez inanç esasları yer almaz. Yahudi kelamcısı Musa b. Meymûn, bu belirsizliği gidermek için Hristiyanlık ve İslam’daki inanç sistemlerinden de yararlanarak on üç esastan oluşan bir Yahudi Amentüsü hazırlamıştır. Her bir maddesi “kesin olarak inanırım ki” diye başlayan bu prensipler, Tanrı, vahiy, peygamberlik, kutsal kitap, ilahi yargı, mesihçilik ve ahiret inançlarına yer vermektedir .

Tanrı inancı Yahudikte önemli bir yer tutar. Tevrat’ta Tanrı’nın varlığı ve mahiyetinden ziyade, tekliği üzerinde durulur. Yahudilikte Tanrı için birden çok isim kullanılır. Bunlar arasında Yehova ve Elohim ismi en meşhurlarıdır. Yahudi Kutsal Kitabı’nda Tanrı, çoğunlukla insan biçimci (antropomorfizm) kavramlarla tasvir edilir. Ona mekân ve beşeri özellikler atfedilir.

Melek kavramı vardır, ancak meleklere iman Yahudi inanç esaslarından biri değildir. Yahudi inancına göre peygamberlik, İbrahim’le başlar, Musa’yla zirveye çıkar ve Malaki’yle son bulur. Kutsal kitap külliyatının en önemli kısmını Musa’ya verildiğine inanılan Tevrat oluşturur. Tevrat, Dünya'nın başlangıcından Musa’nın ölümü ve gömülmesine kadar geçen döneme ait tarihî bilgilerle, Musa öğretisini oluşturan dinî, ahlaki ve hukuki hükümleri içerir. Tevrat’ta öldükten sonra dirilme ve ahirete iman açıkça yer almaz. Ahiret hayatıyla ilgili ayrıntılı bilgiler Talmud’ da anlatılır. Bunlardan başka Yahudi inanç esasları içerisinde kurtarıcı Mesih beklentisi, ahit, seçilmişlik ve kutsal toprak inancı önemli bir yer tutar.

Yahudilikte ibadet Mabet merkezlidir. Mabet denilince kastedilen Süleyman tarafından yaptırılan Kudüs’teki Mabet’tir. İbadetler, bireysel veya cemaatle yapılabilir. İbadetler, günlük, haftalık ve yıllıktır. Günlük ibadetler; sabah, ikindi ve akşam olmak üzere günde üç vakittir. Bu vakitlerde ibadet etmek, her Yahudi için zorunludur. Cumartesi haftalık ibadet günüdür. Bu günde Yahudiler yalnızca ibadet ederler, başka hiçbir iş yapmazlar. Yıllık ibadetler, Yahudilerin dinî ve millî bayramlarıdır.

Yahudilikte hayatın her alanını kuşatan emir ve yasaklar bulunmaktadır. İnsan yaşamı, doğumdan ölüme kadar dinle iç içedir. Beslenme kurallarından giyim kuşama, erkek çocukların sünnetinden evlilik ve boşanmaya kadar hayatın her alanında dinî kurallar egemendir .

Ölü için yas tutmanın önemli bir yeri vardır. Ölen kişinin birinci dereceden yakınları, yedi günlük yas süresince giydiği tüm elbiseleri belli yerlerinden yırtar ve bir daha hiç dikmez.

Yahudilikte Bazı Örf ve Âdetler

Yahudilikte hayatın her alanını kuşatan emir ve yasaklar bulunmaktadır. İnsan yaşamı, doğumdan ölüme kadar dinle iç içedir. Beslenme kurallarından giyim kuşama, erkek çocukların sünnetinden evlilik ve boşanmaya kadar hayatın her alanında dinî kurallar egemendir.

Sünnet

Erkek çocukları dinî kurallara göre sekizinci günde sünnet edilir. Sünnet, Tanrı ile yapılan ahde bağlılığın sembolü kabul edilir. İlk kez İbrahim tarafından uygulanmıştır.

Bar Mitzva ve Bat Mitzva

Dinî kurallarla mükellef olma yaşını ifade eden “Bar Mitzva” şeriatın oğlu, “Bat Mitzva” ise şeriatın kızı demektir. Mükellef olma yaşı erkeklerde on üç, kızlarda on ikidir. Erkek çocuklar için sinagogda dinî bir tören düzenlenir.

Beslenme Yasaları

Yahudilikte helal -haram konusunun günlük hayatta en yoğun karşılaşıldığı konuların başında beslenme yasaları gelir. “Koşer” olarak adlandırılan beslenme yasaları, dinen yenilmesine izin verilen gıdalar ve bunlarla ilgili kuralları ifade eder.

Evlilik ve Boşanma

Yahudilikte evlilik dinsel nitelikte olup teşvik edilmiştir. Evlilik işlemleri iki bölümden oluşur. İlki, söz kesme ve nişan töreni; ikincisi ise evlenme törenidir. Yahudilikte hoş karşılanmasa da boşanmaya izin verilmiştir.

Ölüm ve Cenaze Merasimi

Yahudilikte insanların ölümlü oluşunun sebebi, Âdem ve Havva’nın işlediği ilk günahtır. Ölüm, bir son değil, hayatın başka bir safhasına geçiştir. Ölüm döşeğinde itiraf, ahiret hayatına geçiş için önemlidir. Ölünün bedeni dinî bakımdan kirli sayıldığı için cesede dokunulmaz. Dokunan kimse yedi gün kirli sayılır ve usulüne uygun temizlenmesi gerekir. Ölü için yas tutmanın önemli bir yeri vardır.