Yahudilik (Tarihsel Süreç)

Yahudiler, tarihte farklı isimlerle anıldılar. İbraniler, İsrailoğulları, Yahudiler ve Museviler Yahudileri tanımlayan isimlerdir. Yahudi tarihi sırasıyla Atalar Dönemi, Hâkimler ve Krallar Dönemi, Birinci Mabet Dönemi, İkinci Mabet Dönemi, Helenistik Dönem, Orta Çağ Dönemi ve Çağdaş Dönem şeklinde yedi dönemde incelenmektedir. Her bir dönem İsrailoğulları açısından dinî ve kültürel değişim ve dönüşümün yaşandığı, savaşların, istilaların, isyanların ve sürgünlerin olduğu zaman dilimleridir.

Atalar dönemi olarak adlandırılan dönem İbrahim’den torunu Yakup’un çocuklarına kadar olan dönemi kapsar. Yakup’un lakabı İsrail olduğu için on iki oğluna ve onların soyuna İsrailoğulları denilmektedir. Yahudi tarihinin ilk kralı Bünyamin soyundan Saul’dür. Ardından krallık Yahuda kabilesinden Davud ve oğlu Süleyman’a geçmiştir. Bu tarihten itibaren krallık sona erinceye kadar krallık Yahuda soyunda kalmıştır. İsrailoğulları tarihinde krallık, Babil sürgünüyle birlikte sona ermiştir. Bu tarihten sonra din adamları kohenlerin halka hem dinî hem de siyasi önderlik ettiği görülür. Kral Davut dönemi Yahudi tarihinde altın çağ olarak kabul edilir. Oğlu Kral Süleyman ise krallığı barış içerisinde yönetmiş, mabedi inşa etmiştir. Süleyman’ın ölümünden sonra krallık, Güney Yahuda Krallığı ve Kuzey İsrail Krallığı şeklinde ikiye bölünmüştür. Bu tarihten sonra İsrailoğulları arasında dini ve politik farklılaşmalar ortaya çıkmaya başlamıştır.

Yahudi tarihi, Yahudi halkının, inancının ve kültürünün tarihidir. Yahudi kelimesi, hem bir milleti hem de bir dini ifade eder. Yahudiler millet olarak kökenlerini İbrahim'e ve ondan sonra gelen İshak ve Yakup'a dayandırırlar. Fakat Yahudi dininin asıl peygamberi Musa'dır. Yahudi tarihinde Musa'dan sonra ismi ön plana çıkan diğer iki kişi Davud ve Süleyman'dır. Her ikisi de peygamber değil, birer kraldır. Davud, Kudüs'ü fethedip Yahudilerin başkenti yapmıştır. Süleyman da Kudüs'te "Bet Hamikdaş" olarak adlandırılan meşhur mabedi inşa ettirmiştir. Süleyman Mabedi olarak da bilinen bu yapı, önce Babilliler tarafından yıkılmış, Pers hakimiyeti döneminde yeniden inşa edilmiştir. Ardından MS 70'te Romalılar tarafından yele bir edilmiştir. Günümüzde Süleyman Mabedi'nın temelleri üzerine Mescid -i Aksa inşa edilmiştir. Eski yapıdan sadece Yahudilerin "Ağlama Duvarı" diye adlandırdıkları batı duvarı kalmıştır.

Yahudiler tarihte birçok kez kutsal topraklar olarak adlandırdıkları Filistin'den Asurlular, Babilliler ve nihayet Romalılar tarafından sürgün edilmişlerdir. MS 70'teki Roma sürgününden sonra Yahudiler, 1948'de modern İsrail devleti kuruluncaya kadar sürgünde kalmışlardır.

İkinci Mabed Dönemi sonlarına doğru yaşanan iç çekişmeler, Filistin’deki Yahudiler arasında birçok mezhebin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Hıristiyanlık öncesi ortaya çıkan Yahudi grupları şunlardır: Ferisiler, Sadukiler, Essenîler ve Zealotlar. Günümüz Yahudileri Ortodoks, Reformist, Muhafazakar ve Yeniden Yapılanmacı gruplar. Bunlardan başka Siyonizm, dünya üzerinde dağınık vaziyette bulunan Yahudi halkını Filistin’de tekrar bir araya getirmeyi ve bağımsız bir ulus devlet kurmayı hedefleyen bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Ultra -Ortodoks bazı Yahudi gruplar, Siyonizm’e sert tepki göstermiştir. Bunlar, Mesih gelmeden kurulduğu için İsrail Devleti'ni tanımazlar.