Egzersiz ve Sporun Psiko -Sosyal ve Duygusal Sağlık Üzerine Etkileri

Giriş: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 10 en önemli yaşam becerileri arasında sosyal becerileri (social skills), etkili iletişim becerileri (effective communication skills) ve kişiler arası ilişki kurma becerilerine (Interpersonal relationship skills) yer vermiştir. Toplumsallaşma süreçlerinde çok önemli yere sahip olan bu beceriler, hem günlük yaşamda hem de spor ortamında oldukça önemlidir.

Benlik Algısı, Egzersiz ve Spor

Kişiliğin temelini benlik oluşturur. Kişi edindiği benlik algısına bağlı olarak çevresiyle etkileşime geçer, diğer yandan da çevresiyle girilen etkileşimin kişinin benlik yapısını oluşturur. Burada bir birini etkileyen iki durum söz konusudur. Benlik, insanın kim olduğuna ve ne olacağına ilişkin algısı, inancı; kendine uygun bulduğu kimlik, kendine biçtiği değerdir. Benliği, insanın kimlik kavramı geliştirir (self concept) özellikle insanın yeterlikleri, beden kavramı ve imgesi, benliğini bulmasına yardım eder.

Fiziksel Benlik algısı ve Çekicilik

Fiziksel benlik, kişinin kendi beden görünümüne, becerisine, yeteneğine yönelik yargıları ve inançlarıdır. Fiziksel benlik, hem kendinin ve hem de başkalarının kendi bedenine yönelik algısının nasıl olduğuyla ilgilidir. Fiziksel benlik algısı yani kişinin kendisini fiziksel olarak çekici bulmaya yönelik inancı onun davranış ve tutumlarını da etkilemektedir.

Benlik Saygısı (Öz -Saygı): İnsanlar neden öz saygı peşinde koşar? cevap çok açıktır, öz -saygı kendimizi her yönüyle iyi hissetmemizi sağlar. Genelde kendimiz hakkında iyi şeyler düşünmeye eğilimliyiz ve her koşulda kendimize yontarak kendimizi kayırırız. Olumsuz bir eleştiri aldığımız veya bir girişimde, etkinlikte başarısız olduğumuzda, başarılı olduğumuz özellikleri öne çıkararak kendimize olan öz -saygıyı korumaya çalışırız.

Öz Yeterlik, Egzersiz ve Spor

Öz yeterlik bireylerin davranışları üzerinde önemli etkiye sahiptir. Bandura’ya göre öz yeterlik “bireyin belli bir performansı göstermek için gerekli etkinlikleri organize edip başarılı olarak yapma kapasitesine ilişkin kendi yargısı, inancıdır”. Başka bir değişle öz yeterlik kişinin gelecekte karşılaşacağı sorunlarla başa çıkmada kendisine olan inancıdır.

Sosyal Beceri ve Spor

Sosyal beceri, bireyin doğal çevrelerinde, ev ve iş ortamında başkalarıyla başarılı biçimde etkileşimde bulunma yeteneği olarak tanımlanabilir. Combs ve Slaby sosyal beceriyi; belli bir sosyal bağlamda toplumsal açıdan kabul edilebilir ve değerli bulunur ve aynı zamanda kişisel olarak yararlı, karşılıklı yararlı veya öncelikle başkalarına yararlı olan belli şekillerde başkalarıyla etkileşme yeteneği olarak tanımlamıştır.

Sosyalleşme (Toplumsallaşma)

İnsanlar toplu olarak yaşarlar, toplu yaşam belli kuralların konulmasını ve bu kurallara uyulmasını zorunlu kılar. Konulmuş kurallara uyma becerisi gösterme eğilimine “sosyalleşme” süreci olarak adlandırılır. Bu süreçte başkalarına zarar vermeden nasıl iletişim kurulacağı, etkileşim içerisinde bulunulacağı, nasıl işbirliği yapılacağı ve paylaşılacağı konularını kapsar.

Aile ve Spor

Aile sosyal kurumların ilkini oluşturur. Birey aile içerisinde ve aile üyeleri aracılığıyla sosyal bir varlık olma bilinci edinir. Aile üyelerinin tutum ve davranışları diğer üyelerin davranışlarını etkiler. Bu davranışların biçimi ve içeriği olumlu ve olumsuzluğuna bağlı olarak değişim gösterir. Spora veya başkaca etkinliklere yönelik eğilim ve ilgi aile üyelerinin gözlenmesi sonucu ortaya çıkar. Aile üyeleri ile birlikte yapılan sportif aktiviteler çocuklar üzerinde olumlu izler bırakır, sürdürülebilirliğini geliştirir.

Arkadaşlık, Özgüven ve Spor

İnsan sosyal bir varlıktır, yalnız yaşayamaz. Arkadaş edinme, arkadaşlarıyla zaman zaman birlikte olmaya arzu ve ihtiyaç duyar. Arkadaşlarla birlikte olma yeni sosyal davranışlar edinmeye neden olur. Oyun arkadaşlığı, yetişkinlikte de devam eder. Spora katılım yoluyla edinilen arkadaşlıkların değeri bir tarafa, arkadaş edinebilme ve yeni arkadaşlar veya bir arkadaş grubu oluşturabilmenin yollarından birisi de sportif oyunlar ortamı veya bu amaçla spora katılımdan geçmektedir.

İletişim Becerisi ve Spor

İletişim (communication) dil ile başlar. Konuşma, anlama, kavram geliştirme dil ile ilişkilidir ve bireyin bilişsel gelişimine, sosyal gelişimine ve zihinsel gelişimine etki eder.

Birey çevresiyle ne kadar fazla iletişim kurar, etkileşim içerisinde olursa dil gelişimi de o oranda artar. Farklı ortamlar, farklı nesneler, farklı fikirler, farklı simgeler, sözcükler, renkler, çizgiler, maddeler çocuk veya bireyin konuşma becerisini, kavrama yetisini ve anlama kabiliyetini geliştirir.

Etkili iletişim becerisinde konuşma yetkinliği ve dinleme önemli yer tutar. Kaynak tarafından gönderilen iletilerin aktif olarak dinlenmesi mesaj (ileti) gönderenin duygusal durumunu okşadığı gibi, mesajın doğru anlaşılmasına da katkı sunar.