Hayvanlarda Dolaşım Sisteminin Muayenesi

Dolaşım Sisteminin Yapı ve Fonksiyonları

Hayvanlarda dolaşım sistemi kan, damarlar ve kalp olmak üzere üç temel ögeden oluşmaktadır. Sol kalp, arterler, arterioller, kapiller sistem, venüller, venler ve sağ kalpten oluşan dolaşım sistemi, oksijen ve besin maddelerini dokulara dağıtmak ve karbondioksit ile diğer metabolik uzaklaştırmaktan sorumludur.

Kalp debisindeki (atım hacmi) ani düşüşe bağlı olarak gelişen yetersiz beyin kan akımına bağlı geçici şuur kaybına kardiyak senkop (bayılma) denilmektedir. Senkop hızlı ve şiddetli şekilde oluşursa kalbin aniden durması ve canlının ölümüne neden olur.

Dolaşım yetmezliği ve bilinç kaybıyla karakterize ‘şok’ durumunda aniden oluşan kollaps ve senkop görülür. Şok olayın nedenine göre; anafilaktik, insülin, apoplektik, anestezik, travmatik, angiojenik, nörojenik şok şeklinde isimlendirilir.

Nabzın Muayenesi ve Frekansı

Nabız alınırken atardamar bulunduktan sonra üç parmaktan biri arterin üzerine konur nabız dalgası hissedilinceye kadar hız, ritim ve şiddet yönünden muayene edilir. Nabız her zaman 1 dakikada alınmalıdır .

Atlarda nabız muayenesi için en çok tercih edilen damar mandibulanın ventral kenarının medial yüzünde bulunan Arteria maxillaris externa’ dır (maxillar -fasiyal arter).

Sığırlarda nabız kuyruğun alt yüzünde orta hatta seyreden ventral koksigeal arterden (Arteria coccygea medialis) alınır. Bunun dışında Arteria facialis externa ve A. medialis’ten de alınabilir.

Buzağı, koyun, keçi, domuz, kedi ve köpeklerde nabız femoral arterden (Arteria femoralis) alınır.

Nabzın ritmi

Nabız dalgaları arasındaki süre ve damarın iç yüzüne kanın yaptığı basıncın her atımda eşit olmasına ‘pulsus regularis’, eşit olmayan nabız türüne ise ‘pulsus irregularis’ (aritmik nabız) adı verilir.

Arterlerin muayenesi

Atlarda furbür olaylarının tanısını koymak için Arteria metacarpalis ve Arteria metatarsalis digitalis’ lerden nabız alınması gereklidir.

Venaların muayenesi

Venaların muayenesi içi dolgunluğuna, pozitif ve negatif ven nabızlarına ve venalarda yangı (tromboflebitis) olaylarına dikkat edilmelidir. En sık Vena jugularis’ler muayene edilir.

Pozitif ve negatif ven nabzı

Boyunun ortasında vena jugularise parmakla basınç yapıldığında basınç yapılan yerin yukarıda kalan kısmı kan birikiminden dolayı dolgunlaşır. Aşağıda kalan kısım ise sonraki kalp vurumuyla birlikte kan atriyuma boşalır. Bu olaya, negatif ven nabzı (negatif venöz stazis) denir.

Parmakla bastırılan kısmın aşağısındaki vena jugularis kısmında kan boşalamaz ve basınç yapmadan önceki kadar kanla dolgunluğu devam eder. Buna da pozitif ven nabzı (pozitif venöz stazis) denir.

Venaların yangılaşması (Tromboflebitis)

Damar içi enjeksiyonlar sırasında ilaçların damar duvarına kaçması ya da damar duvarlarının enfekte olmasına bağlı şekillenen damar çeperinin kalınlaşması, sertleşmesi ve ağrı ile karakterize yangıdır.

Kalbin Muayenesi

Kalp, sol ve sağ plevral boşluklar arasındaki mediastinum içinde göğüs boşluğunda bulunur. Sağ ve sol atriyum ile sağ ve sol ventrikül olmak üzere dört odacıktan oluşur.

Atriyoventriküler kapaklar atriyumları ventriküllerden ayırırken, semilunar kapaklar ventriküllerle büyük arterler arasında (aort ve arteria pulmonalis) yer alır.

Kalp hayvanlarda 3. -6 (7). kaburgalar arasında göğüs boşluğunun sol yarımında yer alır.

Kalbin fiziksel muayenesi

Kalbin fiziksel muayenesi için palpasyon, perküsyon ve oskultasyon teknikleri kullanılmakla birlikte oskultasyon muayenenin temel ögesidir.

Palpasyon

Kalbin palpasyonunda oluşan titreşimleri algılayabilmek için, hayvan ayakta olmalı ve dört ayağının üzerine basmalıdır En az 10 -15 saniye beklenir.

Kalp etrafında ağrının varlığının belirlenebilmesi için kaburgalar arasına parmak uçlarıyla bastırılır. Ağrı varsa hayvan inleme ve kaçınma gösterir.

Perküsyon

Kalbin büyümesi, perikardiyal effüzyon, kalp bölgesinde tümör varlığında mat alan genişler. Akciğer amfizeminde ise perküsyondaki mat alan küçülür.

Oskultasyon

Sistolik ve diyastolik ses olmak üzere kalpte iki çeşit ses duyulur. Sistolik sesler (I. ses), atriyoventriküler kapakların kapanması ile ilgilidir

Diyastolik sesler (II. ses), aortik ve pulmoner kapakların kapanması ile ilgilidir.

Frekans (sayı/zaman )

Kalp frekansı genellikle dakikadaki kalp vuruları sayılarak elde edilir. Bu yüzden birinci ve ikinci kalp sesleri bir kalp vurusunu oluşturur.

Kalpte üfürümler

Kalp vurumları sırasında normal duyulan seslerin dışında patolojik olarak duyulan seslere üfürüm adı verilir ve yerleşim yerlerine göre endocardial ve exocardial (pericardial üfürümler) olarak sınıflandırılır.

Dolaşım sistemi hastalıklarında yaygın olarak görülen klinik belirtiler

Konjestif kalp yetmezliğinde anamnezde, dispne, öksürük, egzersiz intoleransı, taşipne abdominal genişleme (asites), senkop, kilo kaybı ve anoreksi şikayetleri alınır.

Dolaşım sistemi hastalıklarında tanı yöntemleri

Elektrokardiyografi, ekokardiyografi ve radyografi kalp hastalıklarında en çok kullanılan tanı yöntemlerindendir.