İç Hastalıkları Kliniğinde Temel Kavramlar

Hayvan hastalıklarında hastalıkların doğru ve zamanında tanısı önemli bir yer tutmaktadır. Bu amaçla klinik ve laboratuvar muayene yöntemlerinin iyi bilinmesinin yanında hasta hayvanların anatomi, fizyoloji ve patolojisine ait temel bilgilerin de çok iyi bilinmesi gerekmektedir.

Semptom

Hastalık belirtilerine semptom denir. Halsizlik, yüksek ateş, kusma, ishal, iştahsızlık gibi. Belirli bir hastalığa özgü semptomlara özel/patognomonik semptom denir. Atlarda tetanoz hastalığında 3. göz kapağının düşmesi gibi.

Diagnoz

Hastalığın adını koyma işlemidir. Uyuz, Parvoviral enteritis, Ascaridiosis gibi.

Prognoz

Hastalığın geleceği hakkında bilgi verme işlemidir. Ümitsiz, Kötü, Şüpheli ve İyi olarak sınıflandırılır.

Hayvanlarda Tutma ve Bağlama Yöntemleri

Detaylı bir muayenenin yapılabilmesi için hayvanların sakin durmaları ve hekime zarar vermeden hekimin muayeneyi yapabilmesi için iyi bir şekilde tutulmaları gerekmektedir. Çok hırçın olan hayvanlarda sedatif ve anestezik ilaçlar kullanılabilir.

Atlarda Tutma Ve Bağlama: Atın kulağına ve üst dudağına yavaşa denilen alet takılarak sıkılır ve böylelikle hayvanın sakin bir şekilde durması sağlanmış olur.

Sığırlarda Tutma Ve Bağlama: Bir el ile boynuzdan veya baştan tutulurken diğer elin baş ve işaret parmaklarıyla burun delikleri tutularak sıkılır ve tutan kişi hayvanın başını kendine doğru çevirir. Burun deliklerinden tutmak için muşet adı verilen bir alet de kullanılabilir.

Köpeklerde Tutma Ve Bağlama: Burunluk veya sargı bezi ile ağzın kapatılması sağlanarak ısırmalarının önüne geçilir.

Kedilerde Tutma Ve Bağlama: Bir kişi kedinin ensesinden ve ön ayaklarından tutarken diğer kişi arka iki ayağını tutar ve masaya yatırır.

Klinik Muayene Yöntemleri

Hayvanların sakin bir şekilde durmaları sağlandıktan sonra hekim görme, dokunma, işitme ve koklama gibi duyu organlarını kullanarak muayeneye başlar. Bu amaçla inspeksiyon, palpasyon, perkusyon, oskultasyon, koklama, punksiyon, biyopsi ve sondalama gibi muayene yöntemlerine başvurur.

İnspeksiyon (Gözle Muayene): Hayvana uzaktan veya yakından gözle bakılarak yapılan muayenedir. Çıplak gözle yapılabildiği gibi dışardan göz ile muayenesi kısıtlı olan ve mümkün olmayan organların muayenesinde ise çeşitli aletlerden faydalanılmaktadır.

Palpasyon: Elin içi, dışı veya parmak uçları kullanılarak muayene edilecek bölgeye dokunmak, bastırmak suretiyle bölgenin kıvamı, duyarlılığı, ısısı ve şekli hakkında bilgi edinmeye yaraya muayene yöntemidir.

Perkusyon: Parmakla veya perkusyon çekiciyle vurarak doku ve organların kıvamı hakkında bilgi edinmeye yarayan muayene yöntemidir.

Oskultasyon: Kulak veya steteskop kullanılarak organların fonksiyonlarını hakkında bilgi edinmek amacıyla yapılan dinleme işlemidir.

Koklama: Hasta hayvanların solunum havasının, derisinin, dışkısının, mide içeriğinin vd. koklanması ile yapılan muayene yöntemidir.

Punksiyon: Enjektör iğnesi, kanül vb. aracılığıyla doğal vücut boşluklarının veya patolojik değişimlerin barındırdığı içeriğin özelliğini anlamak için yapılan delme işlemidir.

Biyopsi: Organ veya dokulardan histopatolojik amaçlarla cerrahi yöntemler kullanılarak hücre, sıvı ya da küçük bir doku parçası alma işlemine biyopsi denir.

Sondalama: Teşhis, muayene ve sağaltım amacıyla uretra, mesane, uterus, özefagus ve mide gibi organların sondalanması işlemine denir.

Laboratuvar Muayeneleri

Hasta hayvanlardan alınan ekskret, sekret ve doku örneklerinde fiziksel, kimyasal, biyokimyasal, virolojik, parazitolojik, mikrobiyolojik, patolojik, toksikolojik, immünolojik ve vd. analizlerin hepsi laboratuvar muayenelerine girer.

Genel Muayene Şeması

Muayene için gelen bir hastada doğru tanı ve tedavinin yapılabilmesi için organ ve sistemlerin belirli bir sıraya göre muayene edilmesi gerekir. Bu amaçla öncelikle anamnez, eşkal, habitus ve sistemlerin muayenesi basamakları takip edilir.

Anamnez: Mevcut hastalığın ne olabileceğini tespit etmek için hekimin hayvan sahibinden/bakıcısından hastalığın geçmişi ve mevcut durumu hakkında konuşarak elde ettiği bilgiye anamnez denir. Anamnez soruları aşağıda listelenmiştir.

• Şikayetiniz nedir?
• Hayvan ne zamandan beri hastadır?
• Hayvan neden hastalanmış olabilir (Sizce olası hastalık sebepleri nelerdir?)
• Başka hasta hayvan var mı, varsa onlarda da benzer belirtiler oldu mu, ölen oldu mu?
• Tedavi uygulandı mı, uygulandıysa ne gibi ilaçlar ne kadar ve kaç gün süre ile verildi?

Hayvana Ait Özellikler (Eşkal): Hayvanın tanınması esasına dayanır. Hayvanın türü, ırkı, rengi ve işaretleri, yaşı, cinsiyeti, kullanım yönü saptanır.

Muayene Sırasındaki Genel Görünüm (Habitus): Hayvanın muayene sırasındaki durumu, görünüşü, çevreye olan ilgisi, vücudun tutuluşu ve hareket ve davranışlarının gözlenmesine habitus adı verilir.