Kıkırdak ve Kemik Dokusu

Embriyonal dönemde mezodermden gelişen kıkırdak doku özelleşmiş bir bağ dokusudur. Yumuşak dokuları destekler, eklemlerde hareketi kolaylaştırır, kemiklerin oluşumu için taslak görevi görür.

Kıkırdak doku hücrelerden ve hücrelerarası maddeden oluşmaktadır. Kıkırdak dokunun genç hücrelerine kondroblast, olgun hücrelerine kondrosit adı verilmektedir. Kondroblastlar yuvarlağımsı, sentez aktivitesi yüksek olan hücrelerdir. Kondrositler daha yassılaşmış şekle sahip ve inaktif hale geçmiş olan hücrelerdir.

Kıkırdak dokunun hücrelerarası maddesi şekilsiz temel maddeden ve şekilli elemanlar olan liflerden oluşmaktadır. Liflerin türüne ve düzenlenişine göre hiyalin, elastik ve fibröz kıkırdak olmak üzere 3 farklı kıkırdak türü tanımlanmıştır. Hiyalin ve elastik kıkırdakta Tip II kollagen, fibröz kıkırdakta ise Tip I kollagen bulunmaktadır. Elastik kıkırdakta ayrıca dokuya özelliğini veren elastik iplikler de bulunmaktadır.

Hiyalin ve elastik kıkırdak perikondriyum adı verilen, kıkırdak büyümesi ve bakımı için gerekli olan, düzensiz sıkı bağ dokusu kılıfı ile kuşatılmıştır. Fibröz kıkırdakta ise perikondriyum bulunmamaktadır.

Kıkırdak dokunun büyümesi interstisyel büyüme ve appozisyonel büyüme olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. İnterstisyel büyüme, kıkırdak dokunun içinde bulunan hücrelerin mitoz bölünmesiyle gerçekleşir. Appozisyonel büyüme ise perikondriyumda bulunan hücrelerin çoğalması ve kondroblastları oluşturması ile kıkırdağın dışarıdan büyümesi şeklinde gerçekleşmektedir.

Bağ ve destek dokuları arasında gerçek anlamda destekleme fonksiyonuna sahip olan doku, kemik dokusudur. Vücudun tüm yükünü taşıyan ve kaslar için bağlanma noktaları oluşturan yapılar kemiklerdir. Bu özellikleriyle de vücudun hareketini sağlarlar. Kemikler ayrıca kalp, akciğer ve beyin gibi hayati organları korumakta, kalsiyum ve fosfor elementlerini depolamaktadır.

Hücrelerden ve hücrelerarası maddeden oluşan bu dokuda hücreler azınlıkta hücrelerarası madde çoğunluktadır. Ancak diğer bağ ve destek dokularından farklı olarak temel maddesinde organik bölümlerin dışında inorganik bölümler de vardır.

Kemik doku yapısal farklılıklarından dolayı primer kemik dokusu ve sekonder kemik dokusu olmak üzere iki bölüme ayrılır. Primer kemik dokusu embriyolojik gelişim sürecinde, kırık ve diğer onarım olaylarında ilk ortaya çıkan kemik türüdür, geçicidir ve yetişkinlerde yerini sekonder kemiğe bırakır.

Erişkinlerde görülen sekonder kemik dokusunun süngerimsi kemik ve kompakt kemik olmak üzere iki çeşidi vardır. Kısa ve uzun kemiklerin epifiz ve metafiz bölümleri ile yassı kemiklerin iç kısımlarında görülen kemik tipidir. Kompakt kemik; uzun kemiklerin diyafiz kısımlarında görülen kemik tipidir. Kompakt kemik mikroskopta incelendiğinde Havers ve Volkmann kanalı olarak isimlendirilen kanal sistemlerine sahip olduğu görülür.

Kemik dokusu osteoprogenitor hücreler, osteoblastlar, osteositler ve osteoklastlar olarak adlandırılan 4 çeşit hücreye sahiptir. Bu hücrelerden ilk üçü mezenkim hücrelerinden, osteoklastlar ise monositlerden köken almaktadır.

Kemikler iki yolla gelişmektedir. Mezenkim dokusundaki hücrelerin farklılaşması ile kemik dokunun oluşması intramembranöz kemikleşme, bir hiyalin kıkırdak modelin zamanla kemik dokuya dönüşmesi ile gerçekleşen olay ise endokondral kemikleşme olarak adlandırılmaktadır.