Epitel Dokusu

Vücudun iç ve dış yüzeylerini saran epitel dokusu hücrelerin sıkı bir şekilde bir araya geldiği ve aralarında çok az miktarda hücrelerarası maddenin bulunduğu bir dokudur. Yapışkan özellikte olan hücrelerarası madde, bu özelliği ile hem dokuyu oluşturan epitel hücrelerini birbirine bağlar, hem de madde iletimine katkı sağlamış olur.

Epitel hücrelerinin bazal yüzeyleri bir bazal membran üzerine oturmuştur. Bazal membran epitel hücrelerinin altta bulunan bağ dokusuna tutunmasını sağlamaktadır. Kan damarı içermeyen epitel dokusunun beslenmesi ise altta bulunan bağ dokusu içindeki damarlardan difüzyon yolu ile sağlanır.

Epitel dokusu vücudun dış yüzeyinde deriye dönüşür ve böylece vücudu hem mekanik hasarlardan korur hem de nem kaybını önler. Sindirim, solunum ve boşaltım sistemini oluşturan içi boşluklu organların iç yüzeyini kaplayarak bu yüzeyleri korur. Ayrıca sindirim sistemi organlarında dışarıdan alınan besin maddelerinin emilimini gerçekleştirerek bu maddelerin organizmanın iç ortamlarına iletilmesini sağlar.

Epitel dokusu örtü epiteli, salgı epiteli, kassel epitel ve duyu epiteli olmak üzere dört başlık altında incelenir. Örtü epiteli katman sayısına göre tek katlı ve çok katlı olarak gruplandırılır. Hücrelerinin şekline göre de yassı, kübik ya da prizmatik olarak sınıflandırılmaktadır. Çok katlı örtü epitelinin sınıflandırılması ise en üstte bulunan hücre sırasını oluşturan hücrelerin şekline bakılarak yapılır. Üst sırayı oluşturan hücreler yassı ise çok katlı yassı örtü epiteli, kübik ise çok katlı kübik örtü epiteli, prizmatik ise çok katlı prizmatik örtü epiteli olarak adlandırılır.

Tek katlı örtü epiteli içerisinde sınıflandırılan yalancı çok katlı örtü epitelinde ise aslında bazal membran üzerine oturan tek bir hücre tabakası vardır. Ancak epiteli oluşturan hücrelerin boyları birbirinden farklı olduğundan, epitel çok katlıymış gibi görünür. Çok katlı örtü epiteli içerisinde gruplandırılan üriner sistemi oluşturan bazı organların yüzeyini döşeyen çok katlı değişken epitelde ise organın dolu ya da boş olması durumuna göre epiteli oluşturan hücrelerin şekilleri ve katman sayısı değişmektedir.

Salgı üretmek için özelleşmiş olan hücre topluluklarının bir araya gelerek oluşturduğu yapıya bez adı verilmektedir. Salgı epitelini oluşturan bezler salgılarını iki şekilde dış ortama verirler. Eğer bezler salgılarını boşaltıcı bir kanal vasıtasıyla vücut yüzeyine ya da organ içerisine akıtıyorsa bu bezlere dış salgı bezi (ekzokrin bez) adı verilmektedir. Boşaltıcı bir kanalı olmadan salgısını direkt olarak kan damarlarına veren bezler ise iç salgı bezi (endokrin bez) olarak adlandırılır.

Bezler salgılarını hücreden dışarıya atma şekillerine göre merokrin, apokrin ve holokrin bez olarak adlandırılırlar. Ayrıca dış salgı bezleri salgılarının kimyasal özelliğine göre de sınıflandırılır. Sulu karakterde salgı yapan bezler seröz bez, koyu kıvamda salgı yapan bezler müköz bez, her iki türde salgı yapan hücreleri bir arada bulunduran bezler ise serömüköz bez olarak adlandırılır.

Kassel epiteli oluşturan hücrelerin kasılma özellikleri vardır ve sitoplazmik uzantıları ile bezi sıkarak salgının bezden dışarıya atılmasına yardım ederler.

Duyu epitelini oluşturan hücreler ise örtü epitelleri içine yerleşerek tat alma, dokunma, işitme ve görme duyularının alınmasını sağlarlar.