Solunum, Örtü ve Lenfoid Sistem Histolojisi

Solunum Sistemi

Solunum sistemi, havanın içeriye alındığı burun delikleri ile başlar, solunum yolları diye adlandırılan kanal yapıları ile devam eder ve gaz alış verişinin gerçekleştiği yapılarla son bulur. Bu sistem, burun delikleri ile başlar, burun boşluğu, nazo-farinks, larenks (gırtlak), hava borusu (trakeya), bronşlar, bronşçuklar ve gaz değişiminin gerçekleştiği alveoller ile son bulur.

Trakeya

Gırtlaktan başlayıp akciğerlere kadar devam eden boru şeklinde organdır. Trakeyanın en belirgin özelliği tam olmayan kıkırdak halkalarla desteklenmiş olmasıdır. Hava borusu içten dışa doğru, tunika mukoza, tam olmayan kıkırdak halkalar, ligamentler, tunika muskularis ve tunika adventisya katmanlarından oluşur.

Akciğerler

Solunum sisteminin temel organı olan akciğerler göğüs kafesi içerisinde yerleşmişlerdir. Akciğer yapısındaki oluşumlar havayı ileten borular ve respiratorik doku olmak üzere iki bölümde incelenir.

Kanatlılarda Solunum Sistemi

Kanatlıların solunum sistemi memeli hayvanların solunum sisteminden farklı olarak bir takım özelleşmiş yapılara sahiptir. Bu farklılığın en belirgin örneği akciğerlerde görülür. Kanatlılarda akciğerler oldukça küçük, yassı ve köşeli yapıdadır. Bilindiği gibi karın ve göğüs boşluğunu ayıran diyafram da bulunmaz.

Örtü Sistemi

Örtü sistemi, deri ve deriden oluşan yapılardan meydana gelmektedir. Bu sistemde, deri, deride bulunan ter ve yağ bezleri ile deri kökenli meme bezi, kıllar, boynuzlar, tırnaklar, ibik, gerdan gibi oluşumlar yer alır.

Deri

Derinin kalınlığı tür, ırk, yaş ve vücudun değişik bölgelerine göre farklılık gösterir. Deri, embriyonal yapraklardan olan ektodermden köken alan epidermis ve diğer bir embriyonal yaprak olan mezodermden köken alan dermis katmanlarından oluşur. Dermis katmanının altında ise bağ doku ile bağlantılı hipodermis bulunur.

Epidermis

Epidermis, derinin dış tabakasıdır ve keratinize çok katlı yassı epitelden oluşmaktadır. Epidermis, stratum bazale, stratum spinozum, stratum granülozom ve stratum korneum olmak üzere 5 katmandan oluşur. Epidermiste, keratinosit, melanosit, Langerhans hücreleri, Merkel hücreleri ve Granstein hücreleri olmak üzere 5 tip farklı hücre tipi bulunmaktadır.

Dermis

Epidermisin altında yer alır. Yapısında bol miktarda kollagen ve elastik iplikler, damarlar, bağ doku hücreleri, sinirler, yağ ve ter bezleri, kıl follikülleri ve muskulus eraktör pili denilen kıl kasları bulunur. Dermis, Stratum papillare ve Stratum retikülare olmak üzere iki katmandan oluşur.

Kanatlılarda Örtü Sistemi

Kanatlılarda örtü sisteminde temel olarak deri ve üzerinde bulunan çeşitli yapılardaki tüyler ile derinin farklı özellik gösterdiği ibik, gerdan ve ayak yastığı gibi yapılar bulunur. Ter bezleri ve yağ bezleri bulunmaz. Yağ bezlerinin analoğu olarak kabul edilen üropigial bezler ve yağ bezlerinin görevini yapan epidermiste hücreler bulunur.

Lenfoid Sistem

Kemik iliği, timus ve bursa Fabricius primer lenfoid organlar olarak tanımlanır. Lenfositlerin farklılaşmalarını tamamladıkları primer lenfoid organlardan taşındıkları diğer lenfoid organlar da sekonder lenfoid organlar denilir. Sekonder lenfoid organlar, dalak, lenf düğümleri, tonsiller, hemaldüğüm, hemal-lenf düğümü ve MALT yapılarıdır (BALT, GALT vb.).

Primer Lenfoid Organlar

Kemik İliği

Kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği olmak üzere iki tür kemik iliği bulunmaktadır. Kan hücrelerinin yapıldığı primer lenfoid organ kırmızı kemik iliğidir. Gençlerde bütün kemikler, erişkinlerde ise uzun kemiklerin epifizleri kırmızı kemik iliği içerir. Memelilerde kırmızı kemik iliği, B lenfositlerin üretildiği ve farklılaştırıldığı primer lenfoid organdır.

Bursa Fabricius

Kanatlılarda bulunan bursa Fabricius kloakanın dorsalinde yer alan kese biçiminde bir organdır. B lenfoistler bu organda değişime uğrayarak olgun B lenfositler haline gelir.

Timus

Timusun lopçuklu bir yapısı vardır, her lopçuk koyu görünen korteks ve açık görünen medulladan oluşmuştur. Timus, T lenfositlerin farklılaşma yeridir, bu sırada kortekste lenfositler mitozla çoğalır bu hücrelerin bir kısmı ortadan kaldırılır, kalanlardan aktif T lenfositler şekillenir. Bu hücreler antijenleri tanıma özelliğine sahiptir ve buradan sekonder lenfoid organlara göç eder.

Sekonder Lenfoid Organlar

Lenf Düğümleri

Lenf düğümleri, lenf damarı boyunca yerleşmiş, kapsüllü, yuvarlak ya da fasülye biçiminde lenf sıvısını süzen organlardır. Lenf düğümleri filtre gibidir, mikroorganizmalar ve tümör hücrelerinin yayılmasına karşı organizmayı savunur.

Dalak

Dalak, en büyük lenfoid organdır. Lenf düğümlerinden farklı olarak kanı süzer. Bundan başka kanı depolama, lenfosit üretme ve eritrositlerin yıkımı gibi görevleri de bulunmaktadır. Dalağın parenkimine pulpa adı verilmektedir. Dalak diğer lenfoid organlar gibi retikulum hücreleri ve ipliklerden meydana gelen ağ içinde lenfositler, makrofajlar ve antijen sunan hücrelerden oluşur. Dalağın pulpası kırmızı ve beyaz pulpa olmak üzere ikiye ayrılır. Beyaz pulpa lenf folliküllerinden ve lenfatik kordonlardan meydana gelir. Kırmızı pulpa, venöz sinuzoidlerin etrafındaki dalak kordonlarından meydana gelmiştir.

MALT (Mukoza ile İlişkili Lenfoid Doku)

Organ biçiminde olmayan lenfoid doku, epitelin altındaki bağ doku içerisinde yerleşir. Sindirim, solunum, üriner ve genital sistemlerde bağ doku içinde lenfosit infiltrasyonları, soliter (tek tek) ya da agregat (topluluk yapmış) lenf follikülleri şeklinde görülür. Bu lenfoid yapılar, mukoza ile ilişkili lenfoid dokuyu (MALT) şekillendirirler. MALT’ın bölümleri bulundukları bölgelere göre; bronşla ilişkili lenfoid doku (BALT), barsakla ilişkili lenfoid doku (GALT), nazal doku ile ilişkili lenfoid doku (NALT), deri ile ilişkili lenfoid doku (SALT) ve konjunktiva ile ilişkili lenfoid doku (CALT) olarak adlandırılır.