Santral Sinir Sistemi İlaçları
Genel Anestezikler
Duyumsama işlevinin tüm duyu çeşitlerini içine alarak bütünüyle ortadan kalkmış olması durumudur.
Hayvanlar üzerinde yapılan operasyonlar ağrı veya acıya neden olur. Bu amaçla uygun anestezik, sedatif veya trankilizan ajanların kullanımı gerekmektedir.
Evcil hayvanları insanca tutabilmeyi ve kas gevşemesini sağlamaya yardım eder. Bu girişimler, kolaylıkla ve daha önemlisi hayvanın ağrı ve acısını önlemek için yapılır.
Preanestezik Medikasyon
Hastayı sakinleştirmek, indüksiyonu kolaylaştırmak ve kısaltmak, genel anesteziğin dozunu ve yan tesirlerini azaltmak, postoperatif ağrı ve emezisi azaltmak, preoperatif amnezi yapmak amacıyla kullanılır.
Sınıflandırma
İntravenöz (Katı) Genel Anestezikler
İnhalasyon Anestezikleri
Hipnotik, Trankilizanlar ve Sedatifler
Trankilizasyon hastanın gevşediği veya çevresiyle ilgisiz olduğu davranış değişikliği durumudur. Sedasyon hastanın uyanık fakat sakin olduğu santral depresyondur.
Deney esnasında hayvan ellendiği zaman anksiyete ve stresi azaltır.
Etki Mekanizmaları
Hedef nöronun sitoplazma membranındaki GABA Areseptörü -klorür kanalı kompleksi üzerindeki selektif bağlanma yerlerini aktive ederek SSS’nin en yaygın inhibitör nöromediyatörü GABA’nın klorür kanalını açıcı etkisini kolaylaştırır.
Antikonvulzanlar
SSS'ne zarar vermeden ve solunumu deprese etmeden epileptik ve konvülzif nöbetlerin baskılanması için kullanılır. Endikasyon alanları; metabolik bozukluklar, neoplastik oluşumlar, kongenital bozukluklar ve çeşiti intoksikasyonlardır.
Veteriner hekimlikte, fenobarbital günümüzde de en çok kullanılan antiepileptik ilaçtır. Köpek ve kedilerde epilepsi tedavisinde kullanılan diğer ilaçlar; diazepam, pirimidon ve potasyum bromid gibi antikonvülsanlardır.
Opioid veya Steroid Analjezikler
SSS'de kendine özgü reseptörleri etkileyerek güçlü ağrı kesici etkiye sahip bileşiklerdir.
Opioid lerin prototipi morfindir . Haşhaş bitkisinde bulunan bir alkaloiddir. Afyon olgunlaşmamış haşhaş kapsüllerinin çizilmesi ile elde edilen özsudur.
Morfin benzeri etki gösteren ilaçlara opioid denir. Güçlü bağımlılık oluşturdukları için kırmızı reçete ile satılır. Bu grup ilaçlar narkotikler olarak da adlandırılır .
Sınıflandırma
1-Endojen opioid peptidleri (vücutta doğal olarak üretilen opioidler ), afyon ve alkoloidleridir.
2-Opiatlar, doğal olarak oluşan morfin ve kodein, semisentetik opioidler dir, doğal opiodilerden üretilir.
3-Semi -sentetik opioidler doğal opiodilerden üretilirler, işlenmiş morfin olan eroin, hidromorfon veya oksikodon gibi.
4-Tam senetetik opioidler , fentanil, petidin, metadon veya tramadol gibi.
Santral Sinir Sistemi Uyarıcıları
Sinir hücrelerini doğrudan yada disinhibisyon suretiyle uyaran ilaçlar, somato- motor fonksiyonlar ve ruhsal durumlardan hangisini etkileyecekllerine göre iki ana gruba ayrılırlar:
- Konvülsiyon yapıcı ilaçlar (analeptik)
- Psikostimülan ilaçlar (amfetaminler)
Analeptik olarak kullanılan kafein ve yapıca benzeri bir ilaç olan teofilin birinci gruptadır. Psikostimülanlar ise ikinci grupta yer alır.
Lokal Anestezikler
Lokal anestezikler ideal dozda verildiklerinde uygulama yerinde sinir iletimini geçici olarak bloke eden maddelerdir. Lokal anestezikler sinir membranını stabilize ederek depolarizasyonuna engel olur.
Lokal Anesteziklerin Yapısı
Lokal anestezikler (LA) genellikle benzen halkasından oluşan bir lipofilik grupla bu gruba ester ya da amid bağı içeren bir ara zincirle bağlanmış olan genellikle de bir tersiyer amin olan hidrofilik bir grubun bağlanmasından oluşur.
Ara zincirin tipine göre de lokal anestezikler ESTER ve AMİD tipte olmak üzere ikiye ayrılır.
İki grup arasındaki temel farklılıklar kimyasal stabilite, metabolizma ve alerjik potansiyellerindedir.