Kateterizasyon, Punksiyon ve İlaç Uygulamaları

Çeşitli hastalıkları tedavi etmek veya cerrahi prosedürleri gerçekleştirmek amacı ile vücuda yerleştirilen medikal malzemelerden yapılmış; intravenöz kullanım için ince, yumuşak, esnek, üriner sistem için kauçuk, bazen metalik tüplere kateter denir.

Kateter Uygulamaları

Kateterler; kullanım alanı ve yapıldıkları materyallere göre farklı çeşitlere ayrılırlar. Kateterlerin kimyasal olarak inert, esnek ve radyoopak, damarlar için kullanılıyorsa tromboz oluşturmayan materyalden yapılmış olması gereklidir.

Kataterlerin bazıları geçici bir süreliğine bazıları ise uzun süreli vücut içinde bırakılır. Kısa süreliğine kullanılıp çıkarılan kateterlere geçici kateterler, uzun süre vücutta bırakılanlara ise kalıcı kateterler denir.

Kateterler seçilirken, kateterin materyalleri, girişin kolaylığı, kateterin hangi süre bölgede bırakılacağı, verilecek ilaçların tipi ve miktarı göz önünde bulundurulmalıdır.

Kateterizasyonda Kullanılan Damarlar

Evcil hayvanlarda perifer venaların kateterizasyonunda; çoğunlukla v. cephalica antebrachii, v. saphena parva, kulak venası, subcutan abdominal vena ve lateral torasic vena kullanılır.

Küçükbaş hayvanlarda, sıklıkla v.cephalica antebrachi ve v.saphena parva tercih edilir .

Punksiyon

Organizmada normal (abdomen,toraks, sekum, rumen vs.) ya da sonradan olan bir boşluğun içeriği hakkında bilgi edinmek (kan,kolleksiyo -serosanguin, apse vs.) veya boşluk içerisindeki sıvı ya da gazı boşaltmak amacıyla sivri uçlu bir aletle delinerek yapılan küçük, diagnostik bir operasyondur.

Sivri bisturi, trokar, iğne veya kanül, oluklu sonda, enjektör, punksiyon yapılacak bölgenin kıllarını kesmek ve tıraş etmek için tıraş makinası, bölgenin dezenfeksiyonu için alkol, pamuk, tentürdiyot gibi araç ve gereçlere ihtiyaç duyulur.

Alkol, sporlar hariç diğer mikroorganizma gruplarına etkilidir. Toksik değildir, lipidleri uzaklaştırır. Organik madde varlığından etkilenir; bu nedenle alkol uygulamadan önce deri temizlenmelidir.

Vücudun özellikle görünür bölgelerinde, apse, hematom, kist, tümoral oluşum, ödem bulunduğu zaman içerik hakkında bilgi sahibi olmak için ya da göğüs ve karın boşluklarında, irin, kan, eksudat, transudat birikiminden şüphelenildiğinde punksiyona başvurulur.

Vücut üzerindeki şişkinliğe girildiğinde, nedeni apse ise kanülden irin, ödem ise az miktarda su benzeri sıvı, yeni oluşan bir hematom ise kan, kist ise yapışkan beyaz sıvı, kolleksiyo -serosanguin ise sarımtırak bir sıvı akar. Tümoral oluşumlar içi doku ile dolu üremeler olduğundan punksiyonda herhangi bir şey akmaz.

Göğüs ve karın boşluklarında patolojik bir sıvı birikiminden şüphelenildiğinde deneysel punksiyona başvurulur. Göğüs boşluğunda ve genellikle trokar ile yapılan punksiyon işlemine torakosentez, karın boşluğunun punksiyonuna abdominal parasentez, bağırsakların punksiyonuna enterosentez, idrar kesesinin punksiyonuna cistosentez ve eklem kapsülünün punksiyonuna artrosentez denir.

İlaç Uygulamaları

İlaç; hastalıkların proflaksisi, teşhisi, tedavisi ve cerrahi işlemlerin kolaylaştırılması için kullanılan kimyasal maddelerdir.

İlaçların bir defada verilen miktarına doz, gün içerisinde verilmesi gereken ilaç miktarına günlük doz denir.

İlaç Enjeksiyonları

Sıvı ilaçları, değişik emulsion ve serumları organizmada lokal ve genel etkiler yaratmak amacıyla, endikasyonuna uygun olarak venalar, değişik dokular, normal veya patolojik boşluklar içerisine basınçla verme işlemine enjeksiyon adı verilir.

Daha çok intravenöz olarak verilecek fazla miktarda serumların ve anestezik solüsyonların enfüzyon cihazı denilen cam silindir, hortumu ve özel kanülü aracılığıyla, açık hava (atmosfer) basıncının etkisi ile vena içerisine verilmesi işlemine enfüzyon adı verilir.

Vakumlanılarak içerisindeki hava boşaltılmış ve steril olarak hazırlanmış serumların ve ilaçların özel seti aracılığıyla, damara yerleştirilen kanül ile kan akımı arasında oluşan boşluktan kaynaklanan negatif basınç ile damar içi verilmesi işlemine perfüzyon adı verilir.

Enjeksiyon işleminde kullanılacak malzemeler steril, verilecek sıvılar vücut sıcaklığında, vücut pH’sına eşit veya yakın (7.4) olmalı ve asepsi, antisepsi kurallarına dikkatle uyulmalıdır.

İrritasyon, inflamasyon ve enfeksiyon olan bölgeler mümkünse enjeksiyonda kullanılmamalıdır. Skar dokusu ve ödemli dokulara enjeksiyon yapılmaz. Aksi hâlde doku yıkımı arttığı gibi ilacın emilimi de yetersiz olur. İlaçlar doku içerisine yavaş enjekte edilmelidir. Bu hem ağrıyı azaltır hem de ilacın doku içerisine yayılmasını ve emilmesini sağlar.