Üreme Sistemi

Bu sistem, eşey (gonad) hücrelerini yapan ana organlar ve bu hücreleri ileten yollar ile bu yollara salgılarını ileten bir takım bezlerden ve dış genital organlardan oluşur.Üreme organları (organa genitalia) erkek üreme organları (organa genitalia masculina) ve dişi üreme organları (organa genitalia feminina) diye iki gruba ayrılır.

Erkek Üreme Organları (Organa Genitalia Masculina)

Erkek üreme organları, spermatozoa ve hormonları üreten bir çift testis; epididimis ve ductus deferens’ten oluşan, testisin ekzokrin ürünlerini urethraya aktaran gonadal kanal sistemleri; Semenin (meni) oluşumuna katkı sağlayan ve hacmini artıran eklenti bezleri; sidik kesesinden penisin serbest ucuna kadar uzanan ve hem idrarın hem de semenin geçişini sağlayan erkek urethrası; semeni dişi genital organ içerisine taşıyan erkek çiftleşme organı penis ve deri oluşumlarından erbezi torbası (scrotum), sünnet derisi (prepitium) ibarettir.

Testis (Orchis): Testis erkek üreme bezidir. Testisler, evcil hayvanlarda, vücudun dışında scrotal kese içinde bulunurlar. Çift organdır. Scrotum içinde septum scroti tarafından ikiye ayrılmış odacıklar içerisinde asılı olarak bulunurlar.

Scrotum: Cutis scroti denilen ince derili elastik yapıda kese şeklinde bir yapıdır. İnce tüyler veya uzun sert ve seyrek kıllar kapsar. Ter ve yağ bezlerinden zengindir. İki testis için ortak bir kesedir. Scrotum, equide ve ruminantlarda regio pubis’te köpekte regio perinealis’te, domuz ve kedide anüse çok yakın olarak bulunur.

Epididymis: Kordon şeklinde bir organdır. Testisin margo epididymalis’i boyunca yer alır. Epididymis, ductus epididymidis’in margo epididymis üzerinde bir uçtan diğer uca gidip gelmesiyle meydana gelir.

Ductus Deferens: Ductus epididymidis’in devamıdır. Ductus epididymidis’te depo edilen spermatozoiti urethra’nın başlangıcına taşıyan bir kanaldır.

Eklenti Üreme Bezleri (Glandulae Genitales Accessoriae): Urethra’nın başlangıcından itibaren geriye doğru sıralanan 3 adet bezdir. Bunlar vesicula seminalis, prostat ve cowper bezi’dir.

Penis (Cav, Kamış): Çiftleşme organı olan penis idrarı boşaltmak ve çiftleşme (koitus) esnasında spermanın vajinaya akıtılmasını sağlayan bir organdır. Boğa, koç ve domuzda penisin gövde kısmı ‘S’ şeklinde kıvrılıp, flexura sigmoidea penis’i oluşturur. Köpeklerde glans penis uzundur ve corpus spongiosum penis denilen süngerimsi bir doku ile sarılmış os penis adı verilen bir kemiğe sahiptir.

Erkek İdrar Kanalı (Urethra masculina, Erkek uretrası): Urethra masculina, hem idrar hemde meninin dışarı atılmasını sağlayan tek ve uzun bir kanaldır. Daha geniş olarak boşaltım sisteminde anlatılmıştır.

Sünnet derisi, Kamış Torbası (Preputium): Prepitium, karın duvarı derisinin devamından ibaret olan ve penisi içerisinde saklayan deriden bir kılıftır .

Dişi Üreme Organları (Organa Genitalia Feminina)

Dişi üreme organları, ovum (yumurta) ve hormonlarını üreten bir çift yumurtalık (ovaryum), yumurta kanalları (tuba uterina), rahim (uterus), kılıf veya mehbil (vagina), bızır (clitoris), ferç’den (vulva) meydana gelmiştir.

Ovaryum: Erkek hayvanlardaki testisin karşılığı olan ovaryum, biri sağ tarafta diğeri sol tarafta bulunan bir çift organdır. Dişi üreme hücresi veya yumurta hücresi’ni (ovum) üretir. Kısraklarda ise ovaryum’un yapısı tersinedir.

Yumurta Kanalı (Tuba Uterina, Oviduct, Salpinx): Ovaryum ile rahim boynuzu (cornu uteri) arasında kalan sağlı sollu çift kanaldır. Ovulasyon sonucu serbest hâle gelen yumurtayı kabul eder ve yumurtayı cornu uteri'ye iletir. Aynı zamanda spermatozoaları da ileri ve yukarı gönderir.

Rahim, Döl Yatağı, Kuzuluk (Uterus): Uterus, önde tuba uterina arkada ise vagina ile bağlantı hâlinde olan içi boş kassel bir organdır. Embriyonun yerleştiği, korunduğu, gelişen yavrunun doğum sırasında kasılmalar ile dışarı çıkmasını sağlayan organdır. Uterus'ta içten dışa doğru cornu uteri, corpus uteri ve cervix uteri bulunur.

Uterusun yapısı: Uterus’un duvarı sırasıyla seroza tabakası (perimetrium), kas tabakası (myometrium) ve mukoza tabakası (endometrium) olmak üzere 3 katmandan oluşur. Uterus, geniş ligamentin (ligamentum latum uteri) bir devamı olan seröz bir membranla (perimetrium) kaplanmıştır.

Kılıf, Hazne, Mehbil (Vagina): Dişi genital yolunun geri kalan kısmı, kabaca vagina olarak adlandırılmasına rağmen iki kısımdan oluşur. Ön kısım cervix uteri’den urethra’nın açılış deliğine (ostium urethrae externum) kadardır ve tamamen üreme kanalına aittir. Arka kısım yani vestibulum vagina, ostium urethrae externum’dan vulvaya kadar uzanır ve üreme ile idrar fonksiyonlarının ikisini birden yerine getirir. Bu iki kanal birlikte dişi çiftleşme organı ve doğum kanalını oluşturur.

Kılıf Giriti, Mehbil Giriti (Vestibulum Vaginae): Vagina'dan çok daha kısa olan vestibulum vaginae arcus ischiadicus’un iç bükeyliği içinde yer alır. Vagina ile vulvae arasında yer alır. Tabanında urethra’nın açıldığı delik ostium urethrae externum bulunur. Bu deliğin biraz gerisinde sadece inekte bulunan diverticulum suburethrale isimli çıkmaz bir kör kese bulunur. Bu hayvanlara idrar sondası uygulanırken bu keseye dikkat etmek gerekir.

Ferç (Vulvae): Anusun hemen altında, dişi genital sisteminin dış kısmını oluşturan vertical bir yarıktır. Deri kıvrımlarından oluşmuş iki dudaktan oluşur. Dudakların her birine labium vulvae iki dudak arasındaki yarığa rima vulvae denir. Bu yarıktan vestibulum vaginae’ye dolayısı ile üreme kanalına girilir.

Bızır (Clitoris): Penis’in homoloğu olan clitoris, commisura labiorum ventralis’te yer alır. Fossa clitoridis denilen bir çöküntü içinde bulunur. Penis'ten en büyük farklılıkları küçük oluşu ve üzerinde urethra’nın bulunmayışıdır.