Sindirim Sistemi
Sindirim sistemi ağız (os) ile başlar, anüs ile son bulur. İki dudak arasında şekillenen bu yarığa rima oris denir.
Ağız Boşluğu (Cavum oris)
Diş kemerleri vasıtasıyla iki bölüme ayrılır. Dudak ve yanaklarla diş kemerleri arasında kalan küçük bölüme vestibulum oris, diş kemerlerinin içinde kalan büyük bölüme ise cavum oris proprium denir.
Dudaklar(Labia oris)
Ağız boşluğu girişini sınırlandıran dudaklar; üst dudak (labium superius) ve alt dudak (labium inferius) olmak üzere iki tanedir. Üst dudağın dış yüzündeki kılsız bölgeye büyük ruminant’ta planum nasolabiale, küçük ruminant’ta ve carnivor’da planum nasale, domuzda ise planum rostrale denir.
Yanak (Bucca)
Deri, kas tabakası, yağ tabakası, bezler ve mukoza ile yanağın damar ve sinirlerinden oluşur.
Dişler (Dentes)
Ağıza alınan gıda maddelerinin koparılmasını, parçalanmasını ve ezilmesini sağlayan anatomik oluşumlardır.
Sütdişleri (dentes decidui) ilk çıkan dişlerdir. Belirli yaşlarda çıkar ve yine belirli yaşlarda düşerler. Kalıcı daimi dişler (dentes permanentes) süt dişlerinin düşmesinden sonra çıkan dişlerdir.
Dişler fonksiyonlarına ve şekillerine göre; kesici dişler (dentes incisivi), köpek dişleri (dentes canini), ön öğütücü dişler (dentes premolares), arka öğütücü dişler (dentes molares) olarak dört gruba ayrılırlar:
Gelişimi tamamlamış bir dişte; Radix dentis (diş kökü), cervix dentis (diş boynu), corona dentis (diş kronu -diş tacı), enamelum (diş minesi) bulunur.
Damak (Palatum)
Asıl ağız boşluğunun tavanını yapan damak, iki bölümden oluşur:
- Sert damak (Palatum durum)
- Yumuşak damak (Palatum molle).
Ağız Boşluğunun Tabanı
Arcus dentalis inferior, biri dilin hareketli olan uç kısmı altındaki bölge olup buraya cavum sublinguale apicale, diğeri ise dil kökü (radiks linguae) aracılığı ile ikiye ayrılarak dilin kenarların altındaki bölgeye recessus sublingualis lateralis adı verilir.
Bademcikler (Tonsillae)
En önemlileri; tonsilla palatina, tonsilla lingualis ve tonsilla veli palatini’dir.
Dil (Lingua)
Dilin üç bölümü vardır: Apex lingua (serbest hareketli uç kısım), corpus lingua (dilin gövdesi) ve radix lingua (dilin kökü). Dil mukozası üzerinde iki tip papilla bulunur.
Mekanik etkili papillalar (Papilla mekanica)
Papilla filiformes
Papilla conica
Papillae lentiformes.
Tat alma fonksiyonuna sahip papillalar (Papillae gustatoria)
Papilla fungiformes
Papilla vallatae
Papillae foliatae.
Tükürük Bezleri (Glandulae Salivariae)
Tükürük (saliva) denilen salgıyı üreten bezlerdir. Glandulae salivariae minores (glandulae labiales, glandulae buccales, glandulae palatinae, glandulae linguales, glandulae molares) ve glandulae salivariae majores (Glandula parotis, glandula mandibularis ve glandula sublingualis) olarak iki grup halinde bulunurlar.
Yutak (Pharynx)
Cavum oris ve cavum nasi’nin gerisindeki bölgedir. Boşluğuna cavum pharyngis denir. Pharynx üç bölüm halinde incelenir: Pars nasalis pharyngis (nasopharynx), pars oralis pharyngis (oropharynx), pars laryngea pharyngis (laryngopharynx).
Yemek Borusu (Esophagus)
Esophagus, pharynx ile mide arasında uzanan kassel, zarsel, boru şeklinde bir organdır. Esophagus seyrine göre; pars cervicalis, pars thoracica ve pars abdominalis adında bölümlere sahiptir.
MİDE (VENTRİCULUS -GASTER)
Mideler; tek odacıklı ve çok odacıklı mideler veya ruminant mideleri diye iki bölüm halinde incelenir.
At Midesi: Orta çizginin solunda ve epigastrium bölgesinde yer alır. En önemli özelliği cardia ile pylorus'un birbirine çok yakın olmasıdır. Bir diğer özelliği midenin sol kesiminin saccus cecus ventriculi denilen bir kör kese sahip olmasıdır. Margo plicatus, glandular mukoza ile cutan mucozayı birbirinden ayırır. Pars cardiaca’daki m. sphincter cardiae, atların kusmasına engel olur.
Köpek ve Domuz Midesi: Orta çizginin solunda küçük bir kısmı da sağ tarafa geçmiş olarak, epigastrium bölgesindedir.
Geviş Getiren (Ruminant ) Mideleri: Çok kompartmanlı mideler grubunda bulunan ruminant mideleri, dört kompartman halinde bulunur. Bu kompartmanlardan ilk üçünün (Rumen, reticulum ve omasum) iç yüzü cutan mucoza ile döşelidir. Bu üç kompartmana ön mideler veya proventriculus denir. Dördüncü kompartman olan abomasum ise diğer hayvanların glanduler midelerine karşılık gelir.
Bağırsaklar (İNTESTİNUM)
Midenin pars pylorica’sından başlayıp sindirim kanalının sonunda yer alan anüse kadar uzanan organdır. İki bölüm halinde incelenirler.
İnce Barsaklar (İntestinum Tenue ): Mideyle kalın bağırsaklar arasında kalan bağırsak kısmıdır. İnce bağırsaklar, önden arkaya doğru sırasıyla; oniki parmak barsağı (duodenum), jejunum (boş bağırsak) ve düz bağırsak (ileum) olmak üzere üç bölüme ayrılır.
Kalın Barsaklar (İntestinum Crassum): Sindirim kanalının ince barsağın son ucundan anus’a kadar uzanan bölümüdür. Tenia coli ve haustra coli adında oluşumlara sahiptirler. Kalın bağırsaklar; Cecum (Kör bağırsak), colon, rectum ve canalis analis olarak dört bölüm halinde incelenir.
Karaciğer (HEPAR)
Vücudun en büyük bezi olan karaciğer, karın boşluğunun sağında ve ön tarafında yer alır. Ruminant’ta tamamen sağ regio hypochondriaca’da, diğer hayvanlarda bir kısmı sol regio hypochondriaca’ya da geçmiş olarak bulunur.
Safra Kesesi (VESİCA FELLEA)
Karaciğerin visseral yüzünde yer alan safra kesesi, içerisinde safranın depo edildiği bir organdır. Fundus vesica fellae, corpus vesica fellae ve collum vesica fellae olmak üzere üç bölümü vardır. Ductus cysticus isimli bir kanala sahiptir. Atın karaciğerinde safra kesesi (vesicae felleae) bulunmaz.
Pankreas (PANCREAS)
Mide, karaciğer ve duodenum arasında yer alan pancreas, loplu, gri -pembe renkli bir bezdir.