Eksensel İskelet

Eksensel iskelet, gövdenin bacaklar dışında kalan orta düzlemdeki kısmıdır. Bu kısım, kafa (caput - ossa cranii), omur sütunu - omurga (columna vertebralis), kaburgalar (costae) ve göğüs-döş kemiği (sternum)’nden ibarettir.

Kafa, beyin boşluğu (cavum cranii)’nu çevreleyen kemikler (ossa cranii) ve yüz kemikleri (ossa faciei) diye iki kısımda incelenir.

Ossa cranii, beyin boşluğunu çevreleyen kemiklerdir. Bunların altısı tek ve üçü çift kemiklerdir. Tek olanlar, ard kafa kemiği (os occipitale), ara duvar kemiği (os interparietale), kazık kemik (os sphenoidale), kanat kemiği (os pterygoideum), kalbur kemiği (os ethmoidale) ve saban kemiği (os vomer) dir. Çift olanlar ise, şakak kemiği (os temporale), duvar kemiği (os parietale) ve alın kemiği (os frontale)'dir.

Yüz kemikleri (ossa faciei) olarak adlandırılan kemikler, ağız ve burun etrafını saran kemiklerdir. Bunlar, burun kemiği (os nasale), üst çene kemiği (os maxilla), gözyaşı kemiği (os lacrimale), üst çene ara kemiği (os incisivum), elmacık kemiği (os zygomaticum), damak kemiği (os palatinum), gaga kemiği (os rostrale), altçene kemiği (mandibula) ve dil kemiği (os hyoideum)'dir.

Omurga, omur denen kısa kemiklerin eksende peş peşe dizilerek oluşturdukları sütuna denir. Hayvan türlerine göre değişen sayıdadır (atta 51-57, sığırda 49-51, koyun ve keçide 47-51, domuzda 51-53 ve köpekte 50- 53).

Omurgayı oluşturan her bir omur (vertebra,) bir gövde (corpus) ve bir kemer (arcus)’e sahiptir. Bu korpus ve arkus arasında omur deliği (foramen vertebrale) bulunur. Omur delikleri art arda dizilerek omur kanalı (canalis vertebralis)’nı oluşturur ve bu kanaldan omurilik (medulla spinalis) geçer. Omur üzerinde bölgesine göre şekli ve büyüklüğü değişen kas çıkıntıları (processus spinosus, processus transversus, processus articularis, processus mamillaris, processus muscularis, processus accessorius) mevcuttur.

Omurga beş gruba ayrılır. Bunlar, boyun omurları ( vertebrae cervicales), göğüs-sırt omurları (vertebrae thoracicae), bel omurları (vertebrae lumbales), kuyruk sokumu-sağrı omurları (vertebrae sacrales) ve kuyruk omurları (vertebrae caudales)’dır.

Kaburgalar göğüs kafesinin yan duvarlarını oluşturan ince uzun kemiklerdir. Sayısı sırt omur sayısının iki katıdır. Kaburgaların ana kısmını kemiksel kısım (os costale) oluşturur. Bir de göğüs-döş kemiği ile bağlantısını sağlayan kıkırdaksal (cartilago costalis) kısmı vardır. Kemiksel kısım, iki uç ve bir gövdeden ibarettir.

Geviş getirenlerde, 8 adet gerçek kaburga 5 adet yalancı kaburga bulunur. Gövde kısmının geniş ve yassı oluşu dikkat çekici özelliğidir.

Tek tırnaklılarda, 8 adet gerçek kaburga 10 adet yalancı kaburga bulunur. Gövde kısmı silindiriktir

Köpekte, 9 adet gerçek kaburga 2 adet yalancı kaburga ve 2 adet de yüzücü kaburga bulunur. Gövde kısmı silindiriktir.

Döş kemiği, göğüs kafesinin alt duvarını oluşturur. Döş kemiği hayvan türlerine göre değişen 6-8 adet döş omuru (sternebrae)’nun birleşmesinden oluşur. Her omursal birleşme düzeyinde kaburga bağlantısı için çentikler (incisura costalis) mevcuttur. Üç kısımdan ibarettir.

Geviş getirenlerde döş kemiği, özellikle korpus kısmında üst ve alttan basık yassı şekildedir. Tek tırnaklılarda döş kemiği, yanlardan basık kano şeklindedir. Köpeklerde döş kemiği, ince uzun yanlardan basık çubuk şeklindedir.