İskeletin Genel Özellikleri ve Takısal İskelet

Vücuttaki kemiklerin belirli bir mekanik düzen ve amaç doğrultusunda hareketli, az hareketli veya hareketsiz olarak birbirlerine bağlanmasıyla oluşturdukları yapıya iskelet denir. İskeleti oluşturan kemikler lokomotor sistemin pasif kısmıdır. İskelet canlının dış görünümünü, şeklini belirler. Kemiği inceleyen bilim dalına osteoloji denir.

Evcil memeli hayvanlarda iskeleti meydana getiren kemiklerin sayısı değişkenlik gösterir. Bu nedenle evcil memelilerdeki kemik sayısı 180 -220 arasındadır.

İskelet iki kısımda incelenir:

1. Takısal iskelet (skeleton appendiculare): Ön ve arka bacakları kapsar.
2. Eksensel iskelet (skeleton axiale): Ön ve arka bacaklar dışında kalan iskelet kısımlarını kapsar.

Kemikler, kemik dokudan oluşur. Kemik doku da organik ve inorganik maddelerden oluşur. Organik madde proteinler (ossein) ve iplikler (fibrilla) den oluşurken; inorganik maddeleri ise bazı mineraller ve tuzlar oluşturur. Organik maddeler kemiğe esneklik kazandırırken inorganik maddeler sertlik kazandırır.

Kemikler, tüm dış yüzünü saran elastik ince bir zar (Kemik zarı - periosteum) ile kaplıdır. Uzun bir kemiğin kesitinde kemik zarından sonra iki kısım görülür. Bunlar, tıkız doku (substantia compacta) ve süngersi doku (substantia spongiosa) dur.

Tıkız doku (substantia compacta), kemik dokunun dıştaki en sert ve dayanıklı kısmıdır. Uzun kemiklerin orta kısmında kalınken uçlara doğru gittikçe incelir. Yassı kemiklerin ise dış yüzlerini kaplamıştır.

Süngersi doku (substantia spongiosa), tıkız dokudan daha içte kemik bölmelerinden oluşur. Özellikle uzun kemiklerin uç kısımlarında bulunur. Yassı kemiklerde iki tıkız doku tabakası arasında yer alır.

Kemikler şekillerine göre üç tipe ayrılır. Bunlar uzun kemikler (ossa longa), kısa kemikler (ossa brevia) ve yassı kemikler (ossa plana) dir.

Bu üç tip kemiklerin dışında düzensiz şekilli kemikler ve organ kemikleri de vardır.

Takısal iskelet (skeleton appendiculare), ön bacak kemikleri (ossa membri thoracici) ve arka bacak kemikleri (ossa membri pelvini) diye ikiye ayrılır.

Ön bacak kemikleri yukardan aşağıya sırasıyla, kürek kemiği (scapula), kol– pazu kemiği (humerus), önkol iskeleti (skeleton antebrachii): ön kol kemiği (radius) ve dirsek kemiği (ulna), el iskeleti (skeleton manus): el bilek kemikleri (ossa carpi), el tarak kemikleri (ossa metacarpalia) ve el parmak kemikleri (ossa digitorum manus) ‘nden oluşur.

Ön bacak, gövdeye ön bacak kemeri (cingulum membri thoracici) ile bağlanır. Ön bacak kemeri, kürek kemiği (scapula), köprücük (clavicula) ve karga gagası şeklindeki kemik (os coracoides) ten meydana gelir Ancak evcil memeli hayvanlarda bunlardan sadece kürek kemiği bulunur. Ön bacak sadece kürek kemiği ile eklem oluşturmadan kaslar vasıtasıyla gövdeye bağlanır. Ön bacağın gövdeye kaslar vasıtasıyla bağlanmasına synsarcosis denir.

Arka bacak kemikleri yukarıdan aşağıya sırasıyla, kalça kemiği (os coxae), uyluk kemiği (femur), baldır iskeleti (skeleton cruris): kaval kemiği (tibia) ve iğne kemiği (fibula), ayak iskeleti (skeleton pedis): ayak bilek kemikleri (ossa tarsi-tarsus), ayak tarak kemikleri (ossa metatarsalia-metatarsus) ve ayak parmak kemikleri (ossa digitorum pedis)‘nden oluşur.

Arka bacak, kalça kemikleri (os coxae) vasıtasıyla eklemleşerek gövdeye bağlanır.