Çevresel Sinir Sistemi

Merkezî sinir sistemi ile organlar arasındaki ilişkiyi sağlayan sinirlere çevresel sinirler denir. Bu iki sistem arasındaki ilişkiyi sağlayan motor, duyusal, sempatik ve parasempatik olmak üzere dört sinir bulunur.

Çevresel sinirler; kranial, spinal ve otonom sinirler olmak üzere üç gruba ayrılır. Çevresel sinirler çifttir, çıkış yerleri ve dağılma alanlarında bu simetrik durumlarını korurlar.

Beyinden çıkan 12 çift kranial sinir bulunur. Bu sinirlerden dördüncü çift beyin siniri olan n. trochlearis dışındaki tüm sinirler, beynin alt yüzünden çıkarlar.

Önden arkaya doğru bu sinirler; nervi olfactorii, n. opticus, n. oculomotorius, n. trochlearis, n. trigeminus, n. abducens, n. facialis, n. vestibulocochlearis, n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve n. hypoglossus şeklindedir.

Nn. Olfactorii, duyusal bir sinir olup, koku alma ile ilgili bir fonksiyona sahiptir.

Görme siniri olan n. opticus retinada bulunan görme ile ilgili sinir hücrelerinden başlangıç alır.

N. oculomotorius, hem motor hem de parasempatik sinir lifleri içerir. Kafatasından çıktıktan sonra orbita’ya gelir. Motor lifleriyle bazı göz kaslarını innerve eder. Parasempatik lifleri ise gangliyon ciliare’de sinaps yaparlar.

N. trochlearis, beynin alt yüzünden çıkmayan tek sinirdir. Aynı zamanda en ince beyin siniridir.

N. trigeminus, en kalın beyin siniridir. Hem motor hem de duyu lifleri içerir. N. ophthalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis olmak üzere üç dala ayrılır.

N. abducens, pons’tan çıkar. Orbita’ya gelerek bazı göz kaslarını innerve eder.

N. facialis, iki kök hâlinde medulla oblongata’dan çıkar. Motor, parasempatik ve duyu lifleri içerir.

N. vestibulocochlearis, iç kulağı innerve eden denge ve işitmeden sorumlu bir sinirdir.

N. glossopharyngeus (dil-yutak siniri), medulla oblongata’dan çıkar. Duyu, parasempatik ve motor liflerden oluşmuştur.

N. vagus, medulla oblongata’dan çıkan motor, duyu ve parasempatik liflerden oluşmuş bir sinirdir. Beyinden çıkan diğer sinirlerden farklı olarak göğüs ve karın organlarını innerve eder. Bu nedenle geniş bir dağılım alanına sahiptir. En uzun kranial sinirdir.

N. accessorius, hem beyin hem de medulla spinalis’ten çıkan motor bir sinirdir.

N. hypoglossus, Tüm dil kaslarını innerve eden motor bir sinirdir.

Medulla spinalis’ten çıkan sinirlere spinal sinirler denir. Bu sinirler, medulla spinalis’in her iki tarafından simetrik olarak çıkarlar. Columna vertebralis’in bölümlerine uygun bir şekilde isimlendirilirler. Boyun ve kuyruk bölgesi dışında spinal sinirlerin sayısı omur sayısıyla uyumludur.

Plexus brachialis, equide ve ruminantlarda son üç servikal spinal sinirin ventral dalları ile ilk iki torakal spinal sinirin ventral dallarının birleşmesiyle oluşmuştur. Bu ağdan ön bacağı ve göğüs duvarının bir kısmını innerve eden sinirler çıkar.

Otonom sinir sistemi, çevresel sinir sisteminin istemsiz çalışan bölümüdür. İç organları, kan damarları ve iç salgı bezlerinin çalışmalarını düzenler. Otonom sinir sistemi, fonksiyonel olarak sempatik ve parasempatik olmak üzere ikiye ayrılır. Bu iki sistem birbirlerinin zıttı olarak çalışır.